- TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi
- Issue: 23
- NAHÇIVAN’IN KALKOLİTİK ÇAĞ KÜLTÜRÜ AZERBAYCAN
NAHÇIVAN’IN KALKOLİTİK ÇAĞ KÜLTÜRÜ AZERBAYCAN
Authors : Zeynep Kuliyeva, Veli Bahşeliyev
Pages : 29-52
View : 14 | Download : 9
Publication Date : 2018-07-01
Article Type : Other
Abstract :Güney Kafkasya’da Kalkolitik Dönem’e ait çeşitli araştırmalar yapılmasına karşın tüm sorunlar çözülmüşdeğildir. Kalkolitik kültürün çeşitli aşamaları arasındakı ilişkiler, özellikle Son Kalkolitik kültürünün kökeni vetarihlendirilmesi ile ilişkili sorunlar aydınlatılmış sayılamaz. Şu anda Güney Kafkasya’nın Son Neolitik ve SonKalkolitik Dönem kültürleri arasında bir kesintinin varlığı söz konusudur. Nahçıvan Kültepe’sinde Neolitik Dönem’densonra İlk Tunç Dönemi, Menteş Tepe, Arataşen, Hatunark-Aknaşen gibi yerleşmelerde ise Neolitik Dönem’densonra Son Kalkolitik Dönem gelmektedir. Bu yüzden araştırmacıların Son Kalkolitik Dönem kültürlerinin kökeniniNeolitik Dönem yerleşmelerde araması tam başarılı olmamıştır. Güney Kafkasya’nın Kalkolitik kültürü yayınlardaErken Kalkolitik MÖ. 4800-4000 ve Orta/Son Kalkolitik MÖ 4000-3200 olarak tanıtılmıştır. AraştırmacılarErken Kalkolitiği MÖ V binyılın birinci yarısına, Orta Kalkolitik’in sonunu ve Son Kalkolitiği MÖ V. binyılınikinci yarısına ait etmişlerse de Kalkolitik Dönem’in erken ve orta evresine ait edilen buluntular, özellikle MÖ V.binyılın birinci yarısına ait arkeolojik malzemeler hakkında bilgiler yeterli olmamıştır. Son yıllar Güney Kafkasyave Yakın Doğu’nun kavşağında yer alan Nahçıvan’da yapılan araştırmalar sırasında Kalkolitik Dönem’e ait yeniyerleşmeler bulunmuştur. Nahçıvançay ve Sirabçay vadisinde yer alan bu yerleşmeler sırasında Nahçıvan Tepe,Uçan Ağıl, Uzun Oba yerleşmeleri araştırılırken Kalkolitik Dönem’in erken MÖ 5000-4600 ve orta MÖ 4600-4400 evresine ait bulgular ortaya çıkarılmıştır. Nahçıvan Tepe, Uçan Ağıl ve Uzun Oba’da yapılan araştırmalarbu döneme ait arkeolojik eserlerin Ovçular Tepesi, Tehut, Sioni, Menteş Tepe, Arataşen, Berikldeebi, Büyük Kesikve diğer yerleşmelerle temsil edilen Son Kalkolitik kültürden farklı olduğunu ortaya koymuştur. Sirabçay vadisindeyapılan araştırmalar ise Son Kalkolitik kültürün birbirinden farklı iki evresinin mevcut olduğunu söylemeye olanaksağlamıştır. Sirabçay vadisinde ortaya çıkarılan Kalkolitik yerleşmeler Nahçıvan’da Ovçular Tepe’sinden sonrakıaşamaya MÖ 4400-4000 ait olmakla Son Kalkolitik kültürün final evresini MÖ 4000-3600 yansıtmaktadır.Nahçıvan’da yer alan Kalkolitik Dönem yerleşmelerinin araştırılması bu coğrafyadakı Kalkolitik kültürleri MÖ V.binyılın başlarından MÖ IV. binyılın ortalarına gibi kesintisiz gözlemlemeye olanak tanımıştır. Nahçıvan’da KalkolitikDönem’in erken ve orta evresi Dalma Tepe kültürü ile sık bağlantılıdır. Dalma Tepe kültürü için karakteristik olanbaskı bezemeli seramikler Urmiye Havzası, Karabağ, Mil-Muğan ve Doğu Anadolu yerleşmelerinde görülmüştür.Bu Urmiye Havzası ile Azerbaycan’ın kuzeyi ve Doğu Anadolu arasındakı ilişkileri yansıtmaktadır. Yakın Doğukültürlerinin Güney Kafkasya’ya etkisi bu bölgeler arasındaki kültürel-ekonomik ilişkilerle bağlantılı olmuştur. Builişkileri sağlayan Güney Kafkasya’nın zengin hammadde, o sıradan obsidyen ve bakır madenleri olmalıdır.Keywords : Güney Kafkasya, Nahçıvan, Nahçıvan Tepe, Ovçular Tepesi, İlk Kalkolitik, Orta Kalkolitik Çağ