- Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi
- Vol: 1 Issue: 2
- Türk Kaçar Hanedanlığı Döneminde Ermeni Asıllı bir Reformist; Mirza Malkum Han
Türk Kaçar Hanedanlığı Döneminde Ermeni Asıllı bir Reformist; Mirza Malkum Han
Authors : Oğuzhan Imamoğlu
Pages : 132-149
View : 16 | Download : 4
Publication Date : 2020-12-31
Article Type : Research
Abstract :Mirza Malkum Han(1833-1908), Avrupa’da uzun yıllar eğitim almış, Avrupa’daki siyasi ve sosyal gelişmeleri yakından takip etmiş ve XIX. yüzyıl İran’ın en önemli fikir adamlarından birisi olmuştur. Ülkesine döndükten sonra mevcut siyasi otoriteye yön vermesi ve rehberlik etmesi için birçok risale kaleme almıştır. Bu risalelerinde İran’da zaten var olan ıslahat fikirlerinin nereden ve ne şekilde cereyan etmesi gerektiği konusunda çözüm önerileri sunmuştur. Ermeni asıllı bir aileden İran’da dünyaya gelen Malkum Han, Avrupa’daki eğitim sürecinin ardından ülkesine dönmüş ve kısa sürede kendisini fark ettirerek, "Mirza, Prens, Nazım’ud-devle” unvanlarıyla Kaçar Hanedanlığı devlet kademelerinde önemli görevlere yükselmiştir. Avrupa’da ve Osmanlı Devletinde edindiği izlenimler sonrasında askerî, iktisadî, hukukî ve toplumsal konularla ilgili birçok risale ve eser kaleme almıştır. İran’a ilk telgraf makinesinin getirilmesini ve işletilmesini sağlayan kişi olmuştur. Ayrıca "feramuşhane/feramason” isimli mason teşkilatını tesis etmiş ve İran’daki "ilk reformist faaliyetleri” başlatmıştır. Osmanlı Devletindeki yenileşme sürecinden etkilenerek "Tanzimat” düşüncesini İran’da kullanan ilk kişi olmuştur. Malkum Han, hayatı boyunca Müslüman gibi yaşamış/görünmüş ve dönemin Şii din adamları ile de fikri çatışmalara girmiştir. Hazırladığımız bu makalede, fikirleri ile 1906 İran Meşrutiyet hareketlerine yön veren en önemli siyasi aktörlerden birisi olan Malkum Han’ın hayatı ve siyasi kişiliğini inceledik. Çalışmamızın İran’daki reform hareketlerinin anlaşılabilmesine katkı sunacağı kanaatindeyiz.Keywords : Malkum Han, Kaçarlar, İran Meşrutiyeti, Feramuşhane, Risale