- Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi
- Vol: 1 Issue: 2
- Yakın ve Orta Doğu’da Mezhepsel Çatışmaların Çözümü Bakımından Nâdir Şah Afşar’ın Faaliyetleri ve Ne...
Yakın ve Orta Doğu’da Mezhepsel Çatışmaların Çözümü Bakımından Nâdir Şah Afşar’ın Faaliyetleri ve Necef Komisyonu
Authors : Osman Kimya, Cavid Qasimov, Uğur Gök
Pages : 186-198
View : 20 | Download : 5
Publication Date : 2020-12-31
Article Type : Research
Abstract :İran’da coğrafyasında kurulan Türk Devletleri Osmanlı Devleti’ni kendileri için siyasî bir rakip olarak görmüşler ve bu minvalde uzun seneler süren mücadelelere girişmişlerdir. XVIII. asrın ilk yarısında İran Şah’ı olan Nâdir Şah Afşar döneminde de bu mücadeleler devam etmiştir. Her ne kadar mücadelelerle geçse de bu iki İslam ülkesi arasında diyalog faaliyetleri de bu dönemde başlamıştır. Nâdir Şah kendi döneminde Osmanlı Devleti ile geçmişten gelen mevcut sorunların, özellikle mezhepsel sorunların hal olması için birtakım faaliyetlerde bulunmuştur. Şiî-Sünni yakınlaşması noktasında çalışmalar yaparak Caferiliğin beşinci mezhep olarak Osmanlı Devleti tarafından tanınması ve bu doğrultuda İslam birliğini sağlama teşebbüsünde bulunmuştur. Caferiliğin beşinci ehl-i sünnet mezhep sayılması ve bu mezhepler arasındaki ihtilaflı meseleleri çözüme kavuşturmak için döneminin sonuna kadar bu çabalarını sürdürmüştür. Nâdir Şah, Osmanlı Devleti egemenliğinde olan ve aynı zamanda Şiî mezhebi itikadı için kutsal bir bölge durumunda olan Necef kentinde bir konferans tertip etmek için girişimlerde bulunmuştur. Safevî Hanedanlarının takip ettiği Şiî mezhebinin uygulamalarının sonlandırılmasını ve Caferî mezhebinin benimsenmesini arzu etmekteydi. Ayrıca Sünni ve Şiîlerin mezheplerinin birlik halinde olmasını İslam âlemi için bir gereklilik olarak görmekteydi. Gayretleri neticesinde Necef’te Sünni ve Şiî âlimlerden oluşan bir kurul toplamayı başarır. Necef’te kurulmasına vesile olduğu kurul bu amaçlar doğrultusunda kararlar almış ve bu kararları Osmanlı Devleti’nin gönderdiği temsilci dahi tüm üyeler imzalamış olsa da, bu kurulda alınan kararlar uygulama alanı bulamamıştır. Bu çalışmada Nâdir Şah Afşar döneminde Osmanlı ve İran arasındaki dinî ve siyasî ilişkilerine değinmeye çalışılacak. Tabi bununla Necef Komisyonunun toplanması, burada alınan kararlar ve bu dönem itibariyle bu komisyonun iki devlet açısından meydana getirdiği etkiler dile getirilmeye çalışılacaktır.Keywords : Nadir Şah Afşar, I. Mahmud, Osmanlı-İran İlişkileri, Beşinci Mezhep