- Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 19 Issue: 1
- TANZİMAT DÖNEMİNE KARŞI BİR SUİKAST TEŞEBBÜSÜ KULELİ VAK'ASI
TANZİMAT DÖNEMİNE KARŞI BİR SUİKAST TEŞEBBÜSÜ KULELİ VAK'ASI
Authors : Cem Düzen
Pages : 107-128
View : 9 | Download : 5
Publication Date : 2017-06-30
Article Type : Review
Abstract :Sultan Abdülmecid'in saltanatının son dönemlerinde Eylül 1859 tarihinde Tatar Hasan Paşa'nın ihbarı ile başkent İstanbul'da mevcut Sultan ve yönetime karşı silahlı eylem hazırlığında olan bir cemiyet ortaya çıkarıldı. Muhalif oluşum ifşa edildiği andan itibaren dönemin yerli ve yabancı gazeteleri yaşanan hadiseyi yakinen takip etmişlerdi. Nitekim tutukluların halka kapalı mahkeme edilmesi nedeniyle Osmanlı kamuoyu olay hakkındaki bilgileri basın üzerinden elde etmişti. Padişaha karşı bir suikast tertiplenerek yönetimi değiştirme amacı güden cemiyet, Süleymaniyeli Şeyh Ahmet adında bir medrese hocası tarafından Nisan-Mayıs 1859 tarihinde vücuda getirilmeye başlandı. Kısa süre içinde cemiyet, Müşir Hüseyin Daim Paşa, Caferdem Paşa, Binbaşı Rasim Bey, Şeyh Feyzullah, Şeyh İsmail, Tophane müftüsü Bekir Efendi gibi ulemadan hocalar ve askeriyeden subay ile Paşaların katılımı ile genişledi. Muhalif cemiyete göre Sultan Abdülmecid ortadan kaldırıldığı taktirde onun bünyesine gelişme fırsatı bulan ıslahat hareketleri yok olacak, Şeyh Ahmet'in değimiyle "Tanzimat'ın def'i" sağlanmış olacaktı. Sanıklar Kuleli kışlasında görülen mahkemelerinin neticesinde idam, sürgün, kalebentlik gibi muhtelif cezalar aldılar. Sultan Abdülmecid'in idam cezalarını ömür boyu hapis cezasına dönüştürmesiyle de amacı suikast olan bu siyasi vak'a kansız şekilde kapandı. Başarısızlıkla sonuçlanan bir suikast teşebbüsü olan Kuleli Vak'ası, padişaha karşı -Osmanlı tarihindeki diğer isyan teşebbüslerinin aksine- kitlesel bir isyan karakteri taşımamakla birlikte Tanzimat devrinin siyasi konjonktürü bağlamında modern anlamdaki darbe girişiminin bir prototipi olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitekim bu muhalif cemiyet kendinden sonraki muhalif hareketlere bir meşruiyet kaynağı olarak modern dönem Osmanlı siyasetinde evvela Genç Osmanlılar hareketi daha sonra ise Jöntürk oluşumu meşruiyetini 1859 yılındaki bu hadisede arayacaktır.Keywords : Kuleli, Abdülmecid, Tanzimat, Şeyh Ahmet, Suikast, Muhalefet