- Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
- Vol: 9 Issue: 18
- FAKRU’D-DEM TERİMİ VE KLASİK TÜRKÇE TIP METİNLERİNDEKİ EŞ ANLAMLILARI
FAKRU’D-DEM TERİMİ VE KLASİK TÜRKÇE TIP METİNLERİNDEKİ EŞ ANLAMLILARI
Authors : Meryem Arslan
Pages : 217-235
Doi:10.33207/trkede.597944
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2019-07-25
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmada fakru’d‐dem çerçevesinde Türkçede kan eksikliği, kan yetersizliğiyle ilgili sözcüklere yer verilmiş ve fakru’d‐demle eş anlamlı sözcükler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Konunun amacı, söz konusu metinlerde Türkçede kan eksikliği terimlerini tespit etmek, onların kullanıldığı dönemleri, terimlerdeki değişimleri belirlemek ve bu yolla hem Türkçe tıp terimlerine hem sözcük tarihine hem de eş anlamlı sözcüklerin oluşumuna etki eden süreçlere katkılar sunmaktır. Çalışmanın sınırlılıkları, dönem, metin türü ve terime göre değişmektedir. Metin türü, bu dönemde yazılan Türkçe tıp metinleridir. Terim, kan eksikliği, kansızlık ile ilgili fakru’d‐dem terimi ve onun eş anlamlılarıdır. Dönem, Batı Türkçesidir. Bu dönem de 14. ve 20. yüzyıllar arasıyla sınırlandırılmıştır. Bu süreçte yazılmış 19 eser, çalışmanın verilerini toplamak için seçilmiştir. Bu metinler aynı zamanda çalışmanın malzemesini de oluşturmaktadır. Tıp metinlerinde kansızlık, ḳan az olmaḳ; ḳan az olup bedene vefa itme‐; kıllet‐i dem; taḳlîl‐i dem ol‐; ḳanları u ruhları az ol‐; faḳru’d‐dem ve faḳîrü’d‐dem biçimleriyle karşılanmıştır. 20. yüzyıl dışında faḳru’d‐dem ve faḳîrü’d‐dem sözcüklerinin kullanımına rastlanmamıştır. Görüldüğü gibi daha önceki yüzyıllarda kansızlık, kan, dem biçimlerine gelen az ve ḳıllet ile oluşturulmuş tamlamalarla ifade edilmiştir. Bu sözcükler, yerlerini 20. yüzyılda faḳr veya faḳîr biçimine bırakmış gibi görünmektedir. Türkçede kansızlıkla ilgili terimler burada sınırlı sayıda metin örnekleriyle incelenmiştir. Türkçe tıp metinleri sayısı düşünüldüğünde bu örneklemin çok az olduğu görülecektir. Konuyla ilgili kesin sonuçların tüm metinlerin incelenmesiyle çıkarılacağı belirtilmelidir.Keywords : kansızlık, eş anlamlılık, klasik Türkçe tıp metinleri, tıp terimleri