- Tehlikedeki Diller Dergisi
- Vol: 10 Issue: 17 - Çuvaş Special Issue
- Чăваш Наци Ăнĕн Аталанăвĕ (Xx. Ĕмĕр Пуçламăшĕ)
Чăваш Наци Ăнĕн Аталанăвĕ (Xx. Ĕмĕр Пуçламăшĕ)
Authors : Виталий Родионов
Pages : 333-344
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2020-07-13
Article Type : Research
Abstract :XX ĩmĩr puślamĭşĩnçe Ivan Yokovlevĭn śutlĭh programmi çĭvaş intelligentsiyĩn tĩp payne śırlahtarmast ĩntĩ. Natsin śĩnĩ ideyine çĭmĭrtakansen puśne un çuhne śamrĭk tĩpçevśĩ tata publitsist -Nikolay Nşkolskiy- tuhsa tirat. Vĭl puśarnipe yal huśalĭhĩ, śĩr ĩśĩ, geografi, meditsina, ıytĭvĩsempe çĭvaşla vĭtĭr ıtla kĩneke kun śuti kurati halĭh sĭmahlĩpe ilemlĩ literatura haylavĩsem piçetleneśśĩ. Çıvaş tĩpçevśi hĭyĩn ĩsĩsençe çĭvaş huşşinçi ĩśśene tĭvan halĭh śınniseneh tuşa pımalline ĩnenterse śirĩpletet, atĭlśi halĭhĩsen uşkĭnne çĭmĭrtama hal śiteret. Vĭl natsi ĩśne politika ıytĭvĩsemsĩreh ĭnĭślĭn tatsa pama may purrine kĭtartsa ĩnenteret. Guriu Komissarov ta çĭvaşlĭh ĩśĩnçe tĩp turtarah pırat. Gumanitari ĭslĭlĭhne külinse vĭl çĭvaş halĭhĩ puyan çun-çĩrellĩ te avallĭhlĭ pulnine, unĭn irtnipe halhi kĭna mar, pul aslĭhĩ te pürine ĩnenmelle kĭtartsa parat. Śah ıytusene huskatsa vĭl 1917 śulta "çĭvaş halĭhĩ malalalla kayĩ-şi kaymĩ-şi?” yatlĭ publitsistikĭlla haylav-tĩpçev şĭrśalat, İrĩklĩh śulĩpe utakan çĭvaşsen çĩrisençe şanĭś vuçĩ-çĩrtme pultarat. Nikolay Nikolskiy puśarnĭ ĩśe istori ĭslĭlĭhĩnçe Turhan Entriyĩ, literatura pĩlĩvĩnçe İlle Tĭhti malalla atalantaraśśĩ. 1917 śulta "Hırpar” haśat śĩnĩren kün śuti kurat, vĭl pĩtĩm çĭvaşa çĭmĭrtas ĩse puśĭnat, halĭha vĩrenü ideyipe pĩrleşterme tıtĭnat. Natsi yuhĭmĭn pĩrlĩhĩ Rasseyri Aslĭ Puhĭva suylanĭ çuhne pitĩ layĭh palĭrat: Çĭvaş halĭhĩn spisokĩpe harĭsah tĭvatĭ śın suylanma pultarat. Yupa uyĭhĩnçi pĭlhavĭr ıśśĭn śav irĩklĩhpe pĩr tanlĭh yuhĭmĩ boşşeviksen hirĩśle ĩśĩsene pula eripen havşama puślat. Politikĭri pĭtraşusem śıravśĭsene te uşkĭnlasa yaraśśĩ, Yakolev şkulĩnçe śirĩplense śitnĩ literatura çĩlhine tĩn tata çirkü çĩlhi vırĭnne antarsa lartma puślaśśĩ.Keywords : Çĭvaş halĭhĩ, natsi ĭnĩ, raśśeyri pĭlhavĭrsem, literatura çĩlhi, tĩn