- Tefsir Araştırmaları Dergisi
- Vol: 7 Issue: 1
- İnsan Fiilleriyle İlgili Ayetleri Tarihsel Bağlamında Okumak
İnsan Fiilleriyle İlgili Ayetleri Tarihsel Bağlamında Okumak
Authors : Hanefi Şola
Pages : 334-360
Doi:10.31121/tader.1252783
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2023-04-30
Article Type : Research
Abstract :Kur’an miladi yedinci yüzyılda canlı bir dialog ortamda yirmi üç yıllık süreçte peyder pey nazîl olmuş bir kelamdır. Nâzil olduğu dönemde ayetlerin perde arkası bilindiğinden ilk muhataplar ayetleri anlamakta bir sorun yaşamamışlardır. Ancak Kur’an yazılı olarak iki kapak arasında bir kitap (mushaf) haline getirilip nüzul döneminden uzaklaşılınca ayetlerin anlaşılmasında sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Zira ayetler genellikle kendi tarihsel bağlamlarından bağımsız olarak lafız-beyan çerçevesinde anlaşılmaya çalışılmıştır. Yine bu zamanlarda yeni teolojik ve hukuki sorunlar belirmiş ve bu sorunlar beraberinde farklı eğilime sahip mezheplerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Söz konusu sorunlardan biri de insan fiilleri meselesidir. Bu mesele hakkında İslam geleneğinde üç farklı yaklaşım ortaya çıkmıştır. Birinci yaklaşım Cebriyye’ye aittir. Bu mezhebe göre insan fiilleri Allah tarafından yaratılmış ve insanın bu fiillerde iradesi ve sorumlu-luğu söz konusu değildir. İkinci yaklaşım Muʿtezile’ye aittir. Bu yaklaşıma göre insan fiilleri Allah tarafından yaratılmamıştır. Aksine bizzat insan tarafından yaratılmış ve insan da faili oldu-ğu bu fiillerinden sorumlu tutulmuştur. Üçüncü yaklaşım ise Mâtürîdî ve Eşʿarîlere aittir. Bu mezheplere göre insan fiilleri Allah tarafından yaratılmıştır. Bununla birlikte fiillerinden sorumlu tutulması için kendisine cüz-i irade verilmiş ve ondan meydana gelen bu fillere ise kesb denilmiştir. Bu çalışmada Eşʿarî ve Mâtürîdî âlimlerin insan fiilleri konusunda refere ettikleri bazı ayetlerin nüzul dönemindeki anlam ve mesajının tespit edilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede öncelikle mezheplerin insan fiilleri konusundaki yaklaşımlarına değinilecektir. Ardından da bu konuda istidlalde bulundukları ayetlerin nüzul dönemindeki anlam ve mesajının ne olduğu üzerinde durulacaktır.Keywords : Tefsir, İnsan Fiilleri, Halk, Kesb, Nüzul, Nüzul Dönemi