İbn Acîbe’nin Bahru’l-Medid’inde "Nefs" Kavramı
Authors : Yunus Akça
Pages : 196-220
Doi:10.31121/tader.1031067
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2022-04-30
Article Type : Research
Abstract :İslâm ilim geleneğinde nefsin mâhiyeti, cisim mi cevher mi olduğu, ruh ile aynı şey olup olmadığı gibi konular hakkında geniş çaplı tartışmalara ve çeşitli görüşlere rastlamak mümkündür. Bu ko-nudaki tartışma ve görüşlere yer veren müelliflerden biri de tasavvufi tefsirin önemli temsilcilerin-den olan İbn Acîbe el-Hasenî (ö. 1224/1809)’dir. İbn Acîbe Fas’ın yetiştirdiği âlimlerden biri olup, tefsir ve tasavvuf gibi alanlarda birçok eser vermiştir. O, el-Bahru’l Medîd fî Tefsîri’l-Kurâni’l-Mecîd isimli tefsirinde, nefs kelimesinin geçtiği âyetleri ve nefsle irtibatlı olan mârifet, takvâ, cihad ve ölüm gibi kelimeleri açıklarken tasavvufi yorumlara girmiştir. İbn Acîbe, gerçekte nefsin tek oldu-ğunu ancak tezkiye ve terbiye edilerek mânevi yükselişler veya inişler geçirdiğini bu nedenle de emmâre, levvâme, mülhime ve mutmainne gibi isimler aldığını söylemiştir. İbn Acîbe’nin düşün-cesinde mârifetullah, gerçek bilgi olup merkezi bir yer teşkil etmektedir. O, nefs ve şeytan gibi manevî düşmanların insanın mârifete ulaşmasını engellemek için vesvese verdiklerini, bundan kurtulma yolunun ise vesveseyle uğraşmak yerine zikrullah ile meşgul olmak olduğunu söylemiş ve bu mücadelede savunmada kalma yerine aktif bir hareket tarzını benimsemiştir. İbn Acîbe, zaman zaman âyetlerde zikredilen şahıslar, hayvanlar ve tabiat varlıklarıyla nefs arasında bağlantılar kur-muş ve bunların işâri manada nefsi simgelediklerini açıklamaya çalışmıştır. Onun nefsin terbiyesiy-le ilgili yöntemi, büyük çoğunlukla nefsin alışkanlıklarını terk etme ve nefsin öldürülmesi üzerine kuruludur. İbn Acîbe; nefsin zaafları, hileleri, kötülükleri, hastalıkları, bunları tedavi etmenin yolları ve nefs terbiyesi gibi konular üzerinde durmuş ve bu konularda mürşid-i kâmillerin büyük bir öneme sahip olduklarını ifade etmiştir. Bu makalede İbn Acîbe'nin, el-Bahru’l-Medîd isimli tefsirinde nefsin tanımı, mahiyeti, mertebeleri, tezkiyesi ve nefsle nasıl mücahede edilmesi gerektiği konula-rındaki yaklaşımları tespit edilmeye çalışılmış, bu tespitler zaman zaman İbn Acîbe'nin diğer eserle-ri ve âlimlerin açıklamalarıyla desteklenmiştir.Keywords : Tefsir, İbn Acîbe, Nefs, Ruh, Mârifet.