- Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Vol: 2 Issue: 1
- Tasavvuf Literatüründe "Anne" Kavramı ve Mürşid Olarak Anneler: Türâbî (Biyolojik) Anneden...
Tasavvuf Literatüründe "Anne" Kavramı ve Mürşid Olarak Anneler: Türâbî (Biyolojik) Anneden İlâhî Anneye
Authors : Hülya KÜÇÜK
Pages : 41-62
Doi:10.32739/ustad.2023.3.39
View : 45 | Download : 88
Publication Date : 2023-07-14
Article Type : Research Article
Abstract :Tasavvuf literatüründe "ümm/ana, anne” kelimesi, Ümmü’l-Kitāb/Kur’ān, Ümmü’l-esmā’ veya Ümmühāt-ı Esmā’ gibi temel dīnī/metafizik terimlerde geçmektedir. Bu makale, "Tasavvufta şeyhlik ve annenin şeyhliği” konusuyla sınırlı bir makale olarak – şu konuları incelemektedir: Tasavvuf Tarihi’nde, İbn Khafīf’in annesi Ümmü Muḥammed; İbnü’l-ʻArabī’nin türābī annesi Nūr, ilāhī annesi Fāṭıma Bintü İbnü’l-Müthennā; Kenan Rifâî’nin annesi Hatice Cenān Vālide Sultān gibi terim anlamıyla mürşid olarak tavsīf edilen anneler vardı. Dikkar çekici bir detaydır ki bunlardan İbn Khafīf’in eş-Şeyhu’l-Kebīr; İbnü’l-Arabī’nin de eş-Şeyhu’l-Ekber olarak bilindikleri ve dolayısıyla tasavvufun önde gelen isimlerinin, annelerinin kontrolünde yetişmiş oldukları hususu, cālib-i dikkattir. Bu annelere ek olarak bütün anneler/türābī anneler, çocuğun doğumdan önce başlayan terbiyesinde büyük rolleri olması açısından mürşidlik vasfının kendilerine ıtlākına en lāyık kişiler olsa gerektir. Anne, çocuğunu terbiye için yaptığı bütün çabalarında, onun dünya ve āhiret mutluluğunu isteme ve başka bir niyeti olmaması açısından gayet samīmidir ve riyā, başkalarına dindār görünmeye çalışmak, kendini hesaba çekmeyi ihmal etmek gibi el-Muḥāsibī’nin sözünü ettiği tehlikelerden (yani ,başkalarına yol gösterirken kendisinde Allah’ın haklarına riʻāyet etmede ihmalin başlaması, riyāya düşme ve nefsini hesāba çekmeyi ihmal etme) gibi tehlikelerden uzaktır.Keywords : Mürşidlik, Ḥārith el-Muḥāsibī, Anne, İlāhī Anne, Ebū Abdillah İbn Khafīf, Ümmü Muḥammed, Muḥyiddīn İbnü’l-ʻArabī, Anne Nūr, Fāṭıma Bintü İbnü’l-Müthennā, Hatice Cenān Vālide Sultān.