Osmanlı Modernleşme Döneminde Sason’da Eğitim
Authors : Hatip YILDIZ
Pages : 1268-1291
Doi:10.21551/jhf.1214582
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2022-12-22
Article Type : Research
Abstract :Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Yavuz Selim Dönemi’nde Osmanlı hâkimiyetine girmesiyle, Batman ilinin bugünkü sınırları içinde yer alan Sason kazası ile bağlı nahiye ve köylerin tamamı uzun yıllar Diyarbekir Vilayetinin idari yapısı içerisinde yer almıştır. Fakat 1879 yılında Bitlis Vilayetinin teşekkülüyle Sason kazası Diyarbekir Vilayetinden ayrılarak buraya bağlanmıştır. Bu durum, tespit edilebildiği kadarıyla Osmanlı Devleti’nin sonuna kadar aynı şekilde devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra daha planlı bir şekilde yürütülen modernleşme çalışmaları, İstanbul’un dışında yani vilayetlerde de peyderpey hayata geçirilmiştir. Bu dönemde merkezde olduğu gibi taşrada da yenilik yapılan alanlardan biri de eğitimdir. Bilhassa 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren vilayetlerde farklı düzeylerde pek çok modern eğitim kurumu açılmaya başlanmıştır. Bu doğrultuda Sason kazasında da Maarif Nezaretine bağlı olarak çok sayıda yeni okul açılmış olup başlıcaları Sason (Hazzo), Bozikan, Kabılcevz, Tızi, Reşnik, Cemalan, Hatni, Asi ve Koskit ibtidaileri ile Hazzo Hamidiye İbtidaisi ve Hazzo Rüşdiyesidir. Bu Müslüman okullarının yanı sıra Hazzo (Kozluk)’da bir Ermeni mektebi de açılmıştır. Bu çalışmada, söz konusu ibtidai ve rüşdiye mekteplerinin açılışları ile öğretmen, öğrenci, ders, eğitim ve mali durumları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Böylece sosyokültürel yapısından dolayı bilhassa Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nde eğitim düzeyinin yükseltilmesine oldukça önem verilen Sason kazasının modern eğitim yapısı ve bölgede izlenen eğitim politikaları ana hatlarıyla ortaya konulmuştur. Çalışmanın hazırlanmasında Maarif Salnameleri, Maarif İstatistikleri, Bitlis Vilayet Salnameleri, Osmanlı Arşivi Maarif Nezareti belgeleri ve konuyla ilgili araştırma eserlerden faydalanılmıştır.Keywords : Batman, Sason, eğitim, ibtidai, rüşdiye