- Tarih ve Gelecek Dergisi
- Vol: 8 Issue: 4
- İngiliz Siyasi Subay H.C. Luke’un Güney Kafkasya Raporu (4 Kasım 1919)
İngiliz Siyasi Subay H.C. Luke’un Güney Kafkasya Raporu (4 Kasım 1919)
Authors : Orhan Turan
Pages : 1025-1041
Doi:10.21551/jhf.1194635
View : 13 | Download : 4
Publication Date : 2022-12-22
Article Type : Research
Abstract :Bolşevik İhtilâli, Çarlık Rusyası egemenliğindeki uluslar için yeni bir dönemin habercisi oldu. Rus İmparatorluğu’nun sürüklendiği iç savaş atmosferi bağımsızlık hareketleri için elverişli bir ortam sağladı. Kısa süre içerisinde Güney Kafkasya’da Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’ın oluşturduğu federatif bir yapı ortaya çıktı. Daha açık bir ifadeyle 1918 Nisan’ında Transkafkasya Bağımsız Demokratik Federatif Cumhuriyeti kuruldu. Ardından üç devlette bağımsızlıklarını ilan etti. I. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte Kafkasya’nın da kaderi değişmeye başladı. İngiltere, Osmanlı Devleti’nin mütareke isteyerek savaştan çekilmesiyle Güney Kafkasya’ya odaklandı. Zira Kafkaslar stratejik ve ekonomik açıdan İngiltere için büyük önem arz etmekteydi. Buradaki yeraltı enerji kaynakları ile Batum, Tiflis ve Bakü güzergâhı imparatorluğun himayesi altında olmalı idi. Bu bağlamda İngiltere mütareke koşullarını kendi çıkarları doğrultusunda olabildiğince zorladı. Öyle ki bölgenin önemli şehir merkezlerinde askeri üsler bile inşa etti. Çalışmada 4 Kasım 1919 tarihli İstanbul’daki Yüksek Komiser Amiral J. de Robeck’in görevlendirdiği Siyasi Subay H. C. Luke’un hazırladığı Londra’da İngiliz Milli Arşivinden temin edilen "Report on the Situation in Transcaucasia” başlıklı rapor değerlendirilecektir. Mevcut rapor Bolşevik İhtilâli’nden sonra Güney Kafkasya’daki siyasi ve askeri gelişmeleri ortaya koymaktadır. Rapor özellikle Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan özelinde yaşanan olayları İngiliz bakış açısından ele almaktadır. Yine Türk, Alman, Rus başta olmak üzere diğer ulusların bölgeye olan etkisi de burada dile getirilmiştir. Çalışma, Mondros Mütarekesi sonrası dönemde Güney Kafkasya’da ortaya çıkan siyasi ve askeri gelişmeler ışığında büyük ve yerel güçler arasında yaşanan rekabeti rapor doğrultusunda ele almaya gayret edecektir. Konunun ana malzemesini, İngiliz Milli Arşivi’nden elde edilen Report on the Situation in Transcaucasia başlıklı rapor temel oluşturacaktır.Keywords : İngiltere, H. C. Luke, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Güney Kafkasya.