- Tarih ve Gelecek Dergisi
- Vol: 8 Issue: 2
- Türkiye’de Ferdin Cemaate Feda Edildiğine Tarihî Bir Örnek: Fener Patrikhanesi’nin Verildiğini İddia...
Türkiye’de Ferdin Cemaate Feda Edildiğine Tarihî Bir Örnek: Fener Patrikhanesi’nin Verildiğini İddia Ettiği [Kadim] İmtiyazlarını İstismarı
Authors : Bülent ATALAY
Pages : 430-461
Doi:10.21551/jhf.1096540
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2022-06-28
Article Type : Research
Abstract :Türkiye’de cemiyetin ve dolayısıyla ferdin, din istismarı yapılarak cemaate fedadan da öte kurban edildiği tarihî bir gerçektir. Bu gerçeği görmek için sadece süreçte meydana gelen olaylara bakmak yeterlidir. Söz konusu olan mesele, Osmanlı toplum yapısı bakımından sadece Müslümanları değil, aynı zamanda Gayrimüslimleri de yakından ilgilendirmektedir. Ferdî hürriyet, devlet toplum ilişkilerinin laikleşmesi ve demokratikleşmesi bağlamında çok önemlidir. Buna bağlı olarak toplumun tam olarak laikleşememesi ve gelişmiş bir demokratik anlayışa ulaşılamamasında sorumluluk sadece Müslümanlara değil, Gayrimüslimlere ve özellikle Rum Ortodokslara da aittir. Hatta denilebilir ki Gayrimüslimlerin özellikle Ortodoks Rumların sorumluluğu daha fazladır. Çünkü Müslümanlar, içtihat kavramını tam anlamıyla kavrayamadıklarından çağı değerlendirmekte geri kaldılar. Ortodoks Rumlara gelince, nicelik ve nitelik olarak Gayrimüslim tebaa içerisinde diğerlerine göre daha önemliydiler. Buna bağlı olarak sorumlulukları da daha fazlaydı. Türkiye’de ferdî hak ve hürriyetlerin çağdaş düzeye çıkarılmaya başlanmasının miladı kabul edilebilecek Tanzimat ve sonrasındaki sürece muhalefet, Sünnî Müslüman din adamlarından ziyade, Gayrimüslim Ruhban ve özellikle Ortodoks Rum Ruhbandan gelmiştir. Bunun da sebebi Ortodoks tebaanın bir mensubu olmaktan değil, Fener Patrikhanesi’ne mensup ruhban olmaktan kaynaklanmıştır. Ortodoks Ruhban, sahip oldukları üstünlüklerini kaybetme endişesiyle sürekli tepki göstermiştir. Türkiye’de ıslahatlar Avrupa Devletleri’nin açık telkin, tavsiyeleri ve örtülü tehditlerinin gölgesinde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Aynı Avrupa Devletleri’nin desteğini arkasına alan Fener Patrikhanesi ve dolayısıyla Ortodoks Rum Ruhban sınıf, ıslahatlara karşı çıkmışlardır. Bununla da kalmayarak uygulanmaması için ellerinden geleni yapmışlardır. Rum Ruhban sınıf muhalif davranırken, tarihî bir "tahterevalli” ya da bir "manivela” şeklinde kullanarak var olduğunu iddia, fakat ispat edemediği kadim imtiyazlarını oldukça mahir bir şekilde istismar etmiştir. Çalışmamızda bu husus mümkün olduğu kadar, imkânlar dâhilinde izah edilmeye çalışılacaktır.Keywords : Hürriyet, Laiklik, Demokrasi, Tanzimat ve Islahat Fermanları, Müslümanlar ve Gayrimüslimler, Hak, İmtiyaz.