Türk Gümrüğünde Sanayi Eksenli Muafiyetler (1929-1943)
Authors : Suna ALTAN
Pages : 130-141
Doi:10.21551/jhf.852807
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2021-03-29
Article Type : Research
Abstract :Uluslararası ticari faaliyetlerin ortaya çıkmasıyla birlikte, ülkeler arası ticareti takip etmek amacıyla gümrük sistemi ortaya çıkmıştır. Her ülke kendine özgü gümrük kanunları çıkartarak ikili ticaretini kontrollü bir şekilde sürdürmüştür. Ülkeler, artan uluslararası ticaretle birlikte gümrük kanunlarında düzenlemeler ve değişiklikler yapmaya başlamışlardır. Gümrük kanunlarında düzenlemeler yapan ülkeler, ihtiyaçları doğrultusunda ithalatta gümrük vergisinden muafiyet sağlama yoluna gitmişlerdir. Uluslararası ticarette yer edinmeye çalışan Türkiye Cumhuriyeti Devleti de, 1923 yılında imzalanmış olan Lozan Antlaşması gereğince, 1929 yılına kadar gümrüklerde herhangi bir uygulama yapma hakkına sahip olamamıştır. Lozan Antlaşmasında verilen sürenin 1929 yılında son bulmasının ardından çıkartılan Gümrük Tarife Kanunu’yla, Türkiye kendi gümrüklerine dair artık tek yetkili mercii olmuştur. Kanunun yürürlüğe girmesinin ardından ülkenin ihtiyaçları doğrultusunda dış alımlarda gümrük vergisi muafiyeti uygulaması sağlayan ülkeler arasında Türkiye de yer almıştır. Devlet, muafiyet uygulamasını daha çok sanayi odaklı olarak gerçekleştirme kararı almıştır. İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar neticesinde, 1927 yılında çıkartılmış olan Teşvik-i Sanayi Kanunu’yla sanayinin kalkınması adına ilk adım atılmıştır. 1929 yılı itibariyle sanayi faaliyetlerini artırma çalışmalarında, sanayilerin eksikliklerini tamamlamak adına yurt dışından destek alınması konusu gündeme gelmiştir. Sanayinin gelişmesi için gerekli malzemelerin yurt dışından getirilmesinde gümrük muafiyeti uygulaması uygun görülmüştür. 1929-1945 yılları arasında değişen koşullar ve ihtiyaçlar çerçevesinde gümrük vergisi muafiyetinde değişiklikler yapılmıştır. Bu çalışmada; 1929-1945 yılları arasında, (i) Cumhuriyet döneminde Türkiye’deki gümrük muafiyeti düzenlemeleri, (ii) kriz ve savaş ortamında sanayi faaliyetlerinin gelişmesi adına yurt dışından getirilen ürünler, (iii) hangi ülkelerden destek alındığı ve (i) sanayi ürünleri için uygulanan gümrük muafiyetinden ne derece faydalanıldığı gibi konular, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı ve Cumhuriyet Arşivi belgeleri ışığında ortaya konulmaya çalışılmıştır.Keywords : Gümrük, Muafiyet, Sanayi, Ticaret, Kalkınma