Hayzürân’ın Halife Hâdî ile İktidar Mücadelesi
Authors : Haci ATAŞ
Pages : 486-502
Doi:10.21551/jhf.745535
View : 9 | Download : 5
Publication Date : 2020-06-22
Article Type : Research
Abstract :Hayzürân’ın (öl. 173/789) geçmişi hakkındaki bilgiler oldukça yetersiz ve müphemdir. Mehdî (öl. 169/785) döneminde Bağdat’taki Abbâsî sarayına bir cariye olarak gelmiştir. Zekâsı ve baskın karakterinin yardımıyla kısa sürede halife Mehdî’nin dikkatini çekmiş ve onun karısı olmayı başarmıştır. Halifenin karısı olduktan sonra da kendisine gösterilen müsamaha ve yüksek özgüveni sayesinde devlet yönetimine katılmaya başladı. Bir süre sonra da o zamana kadar hiçbir halife eşine nasip olmayan kudret ve itibara ulaştı. Mehdî’nin vefatından sonra halife olan büyük oğlu Mûsa el-Hâdî (öl. 170/786) zamanında da Hayzürân aynı otoriteyi ve gücü kullanmaya çalıştı. Ancak, babası ile zıt karaktere sahip olan Hâdî, annesinin devlet yönetimine müdahale etmesinden rahatsız oldu. Bu nedenle anne-oğul arasında ilk zamanlarda sözlü, sonraki zamanlarda ise düşmanca bir mücadele yaşandı. Bu çetin mücadeleyi Hayzürân kazandı ve kaynakların çoğunun aktarımına göre onu boğdurtarak öldürdü. Hâdî’nin ölümünden sonra da diğer oğlu Hârûn Reşîd’i (öl. 193/809) iktidara taşıdı. Hayzürân, yaklaşık üç yıl süren Hârûn Reşîd dönemindeki muktedir hayattan sonra 173/789 yılında Bağdat’da vefat etti. Onun sıra dışı kişiliği ve Abbâsî sarayına geldikten sonraki icraatları dikkate değer görüldü. Hayzürân’ın, Abbâsî iktidarında söz sahibi olan ilk kadın olması bile kanaatimizce onu araştırma konusu yapmak için geçerli bir sebeptir. Bu çalışmanın asıl gayesi Hayzürân ile oğlu Hâdî arasındaki siyasî mücadele ve bu mücadelenin dramatik sonucuna duyulan ilgidir.Keywords : İslâm Tarihi, Abbâsîler, Hayzürân, Hâdî