- Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi
- Vol: 1 Issue: 2
- Şeyhülislam Mehmed Mekkî’nin Risâle fî şerhi Mukaddimâti’l-Erba‘a min Kitâbi’t-Tavzîh Adlı Eseri: Ne...
Şeyhülislam Mehmed Mekkî’nin Risâle fî şerhi Mukaddimâti’l-Erba‘a min Kitâbi’t-Tavzîh Adlı Eseri: Neşir ve Tahlil
Authors : Mustafa Bilal Öztürk
Pages : 1-47
Doi:10.5281/zenodo.3474588
View : 15 | Download : 4
Publication Date : 2018-12-31
Article Type : Research
Abstract :Sadrüşeria’nın (v.747/1346) başlattığı Teftâzânî’nin (v.791/1390) etkili ve eleştirel bir haşiye yazdığı Dört Mukaddime (Mukaddimât-ı Erbaa) literatürü kelam ve fıkıh zemininde tartışması yürütülen husun-kubuh problemiyle bağlantılı bir biçimde insan eylemlerini konu edinir. Bu konuyla yakın ilgisi bulunan temelde özgür iradeyle-sorumluluk denklemini çözümlemeye yönelik fiil, irade, kudret kavramlarının tanımları, içerikleri ve kapsamlarından hareketle varlık, bilgi ve değer alanlarıyla ilişkileri araştırılmaktadır. Bu bağlamda XVIII. Yüzyıl Osmanlı Şeyhülislamlarından Mehmed Mekkî’nin "Risâle fî şerhi Mukaddimâti’l-erbaa min Kitâbi’t-Tavzîh” isimli eseri de özel olarak bu geleneğe tahsis edilmiş yazma halde bulunan Arapça bir risaledir. Bu risale kavram analizlerinden başlayarak sırasıyla Mu‘tezile, Cebriye, Eş‘arî ve Mâtürîdî gibi ekollerin temel savlarını ve dayanaklarını irdeler. Bu yaklaşımların birbirleriyle örtüşen ve ayrışan noktalarını mukayese ve muhakemeyle tebellür ettirir. Nihayet Eş‘arî ile Mâtürîdî ekollerine ait perspektifin dayanağı mesabesindeki kıyasların öncülleri sıralanarak klasik mantık kuralları uyarınca sorgulanmasına zemin hazırlar. Bu makale çalışmamız anılan risaleyi kütüphane kayıtlarından yola çıkarak tespit edilebilen tek bir nüshaya dayalı ilk kez ilmi tahkik esaslarına bağlı kalarak neşretmeyi, kısa bir değerlendirmesini yapmayı ve bu literatüre farklı bir katkı sunmayı hedeflemektedir.Keywords : Kelam, Mehmed Mekkî, Mukaddimât-ı Erbaa, Mâtürîdî, İnsan Fiilleri