- Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Sayı: 60
- Philippa Foot’un Çifte Etki Doktrini ve ‘Tramvay Problemi’: Uygulamalı Etik Açısından ‘Ahlaki İkilem...
Philippa Foot’un Çifte Etki Doktrini ve ‘Tramvay Problemi’: Uygulamalı Etik Açısından ‘Ahlaki İkilemler’ ve Failin Karar Verme Sorunu
Authors : Enes Dağ
Pages : 243-257
Doi:10.35237/sufesosbil.1405041
View : 76 | Download : 105
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışma, Philippa Foot’un "çifte etki doktrini”ne dair ortaya koyduğu sorunlar, eleştiriler ve kendi yorumuna dayanan yeni bir versiyon önerisine dair çözümlemelere odaklanmaktadır. Foot, çifte etki doktrininin etik gündemine taşınmasının temel nedeninin "kürtaj sorunu” olduğunu söyler. Hamile bir annenin kendisi ya da bebeğinin yaşamı tehlikeye girdiğinde ikisinden hangisinin kurtarılacağına dair karar, seçim ya da bundan doğan sorumluluk "çifte etki doktrini”nin soruşturma alanına girmektedir. Foot, "çifte etki doktrini”nin "kürtaj sorunu”na yönelik değerlendirmelerini temele alarak başta "tramvay problemi” olmak üzere pek çok ahlaki ikilem örneği üzerinden meseleyi derinleştirmektedir. İkilemlerin değerlendirilmesi ve failin eyleme "niyet ettiği” mi yoksa eylemin sonucunu sadece "öngördüğü” mü ayırımına dayanan "çifte etki doktri”nin ikisi mevcut, biri Foot’un önerisini ifade eden üç yorumu ya da versiyonu söz konusudur. Çalışmada bu üç yorum tanıtılmakta ve Foot’un önerisi olan yeni versiyon bir yandan irdelenip açık kılınırken öbür yandan diğer iki mevcut versiyon açısından da kritik edilmekte ve bu önerinin "çifte etki doktrini”ne doğası gereği bir çözüm önerisi sunma noktasında yetersiz kaldığı savunulmaktadır. Bununla birlikte Foot’un "çifte etki doktri”nin gündeme gelmesinin sebebi ya da başlangıç noktası olarak gördüğü "kürtaj sorunu”, biyoetik alanın temel bir tartışma konusudur. Biyoetik ise uygulamalı etik disiplinin çeşitli alt araştırma alanlarından biridir. Bu doğrultuda çalışma, Foot’un izlediği sırayı gözeterek, kürtaj meselesinden "çifte etki doktrini”ne geçerek, oradan da bu doktrin kapsamında gündeme gelen diğer ahlaki ikilem örneklerini inceleyerek aslında dar anlamda biyoetiğe, geniş anlamda ise uygulamalı etiğe konu olan bir meseleyi tartışma konusu yapmaktadır. Çalışmada "çifte etki doktrini”nin ve bu kapsamda gündeme gelen ahlaki ikilem örneklerinin, bu gerekçeyle, uygulamalı etik alanının kapsamı içerisinde değerlendirilmesi gerektiği savunulmaktadır.Keywords : Uygulamalı Etik, Biyoetik, Çifte Etki Doktrini, Kürtaj Sorunu, Ahlaki İkilemler.