- Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Cilt: 7 Sayı: Tܼrkiye Cumhuriyetiânin 100. Yılı Özel Sayısı
- CUMHURİYETİN İLANINA GİDEN SÜREÇTE MİLLÎ EGEMENLİK FİKRİ
CUMHURİYETİN İLANINA GİDEN SÜREÇTE MİLLÎ EGEMENLİK FİKRİ
Authors : Gül Çakir
Pages : 99-117
Doi:10.30692/sisad.1331069
View : 73 | Download : 104
Publication Date : 2023-10-29
Article Type : Research
Abstract :Türkiye’de millî egemenlik 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılması ile başladı, 3 Mart 1924 tarihinde halifeliğin kaldırılması ile bitti. Kişi egemenliğinin yarattığı yıkımı gören Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele’ye hazırlık döneminde her sahada millî egemenlik fikrini işledi. Amasya Genelgesi, Erzurum, Sivas Kongresi, Amasya Görüşmelerinde millî iradeye vurgu yaptı. Türkiye’de millî egemenlik fikrinin hayata geçişi Milli Mücadele ile eş zamanlı olarak hayata geçirildiği için Millî Mücadele’nin başarısızlığa uğramaması adına saltanat ve hilafet makamı direkt reddedilmedi. Saltanat devrinden cumhuriyet devrine geçiş döneminde egemenliğin kullanımı bakımından birbirine zıt görüşler mevcuttu. Hilafet ve saltanat makamına manevi açıdan bağlılık duyan kişilerin tepkisi, hem millî egemenlik fikrinin hayata geçmesi hem de Millî Mücadele’nin başarıya ulaşmasına olumsuz etkiler yaratabilirdi. Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele’yi kuvvetli ve meşru bir temele oturtmuştu. O temel millî egemenlikti. Bu nedenle Cumhuriyet kelimesi ve yeni bir rejimden söz etmeksizin millî egemenlik ilkeleri aşama aşama hayata geçirildi. Türkiye’de millî egemenliğe geçiş 23 Nisan 1920 ‘de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılması, 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun çıkarılması, 1 Kasım 1922 Saltanatın kaldırılması, 29 Ekim 1923 Cumhuriyet’in ilanı ile oldu. Bu gelişmeler sayesinde kişi saltanatından millî saltanata geçildi. 3 Mart 1924 ‘de Halifeliğin kaldırılması ile kişi saltanatına dönüş yolu tamamen kapatıldı. Bu çalışmada millî egemenlik kavramının ortaya çıkışı ve gelişiminden söz edilmiş, daha sonra Osmanlı Devleti’nde egemenliğin kaynağının geçirdiği değişim ve Türkiye Devleti’nde millî egemenliğin nasıl tesis edildiği anlatılmıştır. Çalışmanın amacı, Türkiye’de kişi egemenliğinden millî egemenliğe geçişin hangi aşamalarla sağlandığını dönemin kaynaklarına göre anlatmaktır.Keywords : Millî egemenlik, Cumhuriyet, Saltanat, Meclis, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Mustafa Kemal Paşa, Millet, Halifelik.