- Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Vol: 6 Issue: 1
- OSMANLI DEVLETİ TIMAR SİSTEMİNDE İNTİKÂL MESELESİ: SİVAS SANCAĞI ÖRNEĞİ (1573-1651)
OSMANLI DEVLETİ TIMAR SİSTEMİNDE İNTİKÂL MESELESİ: SİVAS SANCAĞI ÖRNEĞİ (1573-1651)
Authors : Ali Açikel, Sibel Pekdogan
Pages : 99-120
Doi:10.30692/sisad.1065609
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2022-03-20
Article Type : Research
Abstract :Tımar sistemi, Osmanlı Devleti’nde toprak rejiminin esasını teşkil etmekle birlikte devletin siyasî, askerî ekonomik ve içtimaî yapısı üzerinde oldukça önemli bir role sahip olmuştur. Fethedilen yerler üzerindeki hâkimiyet, uygulama sahası oldukça geniş olan bu sistem sayesinde tesis edilmiştir. Bu sistemin en önemli hususlardan biri de şüphesiz tımar sisteminin bel kemiğini oluşturan tımar sahiplerinin tımarlarını mahlûl (boş) kılan sebepler ve tımar almaya layık olan yeni sipahilere boş olan tımarların intikali meselesidir. Fevt, feragat ve sefere gitmeme gibi nedenler bir tımarın intikaline sebep teşkil eden başlıca hususlardır. Osmanlı yönetimi sipahinin vefatı halinde tımarını oğullarına veya kardeşine ya da kan bağı olmayan başka bir sipahiye bazı şartlar dâhilinde tevcih etmektedir. Sipahinin kendi isteğiyle veya başka bir nedenden dolayı tımarından feragat etmesi, hizmetini ihmal ederek sefere katılmaması ya da firar etmesi durumunda boşalan tımarlar çoğunlukla çeşitli seferlerde ve muharebelerde gösterdikleri hizmet ve yararlılıkları mukabelesinde yeni sipahilere intikal etmektedir. Osmanlı Devleti’nde tımar sisteminin işleyişini ve tarihsel gelişimini tahrir kayıtlarını içeren Mufassal ve İcmâl Defterleri ile tevcih tezkire kayıtlarının kronolojik olarak tutulduğu tımar Ruznamçe Defterleri sayesinde takip edebilmekteyiz. Bu makalede Sivas sancağında bir tımarın intikaline yol açan sebepler 36, 239, 392 ve 645 numaralı Tımar ve Zeamet Ruznamçe Defterleri ve 1066 numaralı Yoklama Defteri esas alınarak incelenmiş, defterlerin sağladığı verilere dayanarak bazı tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışmanın amacı Osmanlı tımar sistemi hakkında yapılan çalışmalara katkı sağlamaktır.Keywords : Osmanlı Devleti, Sipahi, Sivas Sancağı, Tımar, Zeamet, Ruznamçe Defteri, Yoklama Defteri.