Selçuklularda Adli Yapı ve Emir-i Dad’ın Konumu
Authors : Ahmet Akman
Pages : 40-57
Doi:10.47702/sema.2023.30
View : 109 | Download : 94
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Selçuklu adlî yapısı, kendisinden önceki İslâm devletlerinin belli ölçüde devamı niteliğinde kabul edilebilir. Kâdılar, şer’î yargının uygulayıcıları olarak sivil davalarda önemli bir konumda ve yargı sisteminin en temel kaynağı olan medreselerde İslâm hukukuna dair bilgileri alarak yetişmektedirler. Selçuklularda, dönemine göre değişmekle beraber maddi hukuk olarak Hanefi ve Şafiî fıkhı ağırlık kazanmıştır. Bu dönemde şer’î hukuk yanında örfî hukuk da yine ondan meşruiyetini almak suretiyle kendisine önemli bir alan bulmuştur. Türk devlet geleneğinden izler de taşıyan örfî hukukun uygulayıcıları olan mezâlim mahkemeleri, özellikle kamu hukukunu ilgilendiren alanlarda başta bizzat sultanların adalet dağıttıkları yerler olmuşlardır. Vezirlerin yanı sıra hukuk ve adaletin icrasında Emîr-i dâd olarak isimlendirilen yüksek düzeyli görevliler de bu mahkemelerde sultan adına adaletin uygulayıcısı olmuşlardır. Emîr-i dâd Selçuklu adliye yapısında özellikle örfî hukuk alanında oldukça merkezi bir yerde durmaktadır. Önemli ve etkin bir konumda, vezirler üzerinde dahi yargısal yetkilere sahip olarak, devlet ve toplum aleyhine işlenen suçların cezalandırılması hususunda görev üstlenmişlerdir. Bu tür önemli ihtilaf ve davaların hallinde oynadıkları roller, kendilerini bu merkezi konumda bulmalarını sağlamıştır.Keywords : Adalet, Selçuklu, Kâdı, Dîvân-ı mezâlim, Emîr-i dâd