- Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 51
- KIRGIZ TÜRKÇESİNDE TABANLAŞMIŞ BİRLEŞİK FİİLLER
KIRGIZ TÜRKÇESİNDE TABANLAŞMIŞ BİRLEŞİK FİİLLER
Authors : Cüneyt Akin
Pages : 155-164
Doi:10.21563/sutad.984633
View : 17 | Download : 10
Publication Date : 2021-04-30
Article Type : Research
Abstract :Türk Dilinin bütün lehçelerinde olduğu gibi, Kırgız Türkçesinde de birleşme, kalıplaşma ve türetme yollarıyla oluşmuş birleşik fiil yapıları söz konusudur. Birleşik fiillerde esas fiil kendi anlamını korumakta, yardımcı fiil ise asıl fiili, çeşitli bakımlardan (tezlik, yeterlilik, sürerlik vb.) tasvir etmektedir. Kırgız Türkçesinde iki fiilin birleşmesiyle ortaya çıkan yapılarda asıl fiil yardımcı fiile daha çok -(I)p, –A, -y zarf – fiil ekleriyle bağlanmaktadır. Yardımcı fiil, asıl fiilin belirttiği hareketi ve hareketin tarzını ifade etmek için gerekli olan yapıdır. Kırgız Türkçesinde iki fiilin birleşmesiyle oluşturulan yapılardan bir kısmı, kaynaşarak taban haline gelmiştir: apar- (alıp bar-), apke- (alıp kel-), alper- (alıp ber-) vb. Çalışmada, burada birkaç örneğini verdiğimiz birleşik fiil yapılarının tabanlaşmış şekilleri dikkatlere sunulacaktır. Kırgız Türkçesi ağızlarındaki tabanlaşmış yapılar ve ölçünlü dildeki yapılar bir arada ele alınacak ve örneklerle birlikte ortaya konulacaktır. Kırgız Türkçesine bakıldığında, tabanlaşmış fiiller sözdizimsel bir birim olarak, özellikle al- fiilinin temel fiil olduğu birleşik fiil yapıları karşımıza çıkmakta, çok sayıda örnekte ise, al-+zarf fiil yapısına al-, bar-, ber-, ket-, iy-, at- gibi yardımcı fiilllerin eklenmesiyle oluşan tabanlaşmış yapılar dikkati çekmektedir. Diğer Türk lehçeleriyle birlikte Türkiye Türkçesi ve Kırgız Türkçesinde de görülen tabanlaşmış birleşik fiil yapısının apar- olduğu görülmektedir. alper-, apke-, alıval-, alıviy- vb. şekiller de ayrıca Kırgız Türkçesinde karşımıza çıkar.Keywords : Kırgız Türkçesi, Tabanlaşmış birleşik fiil, Birleşik fiil