- Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi
- Issue: 16
- EIGHT ELEMENTS REQUIRED FOR A SHIP'S NAVIGATION AND ARRIVAL AT ITS DESTINATION IN ÂŞIK PAŞA'S WORK T...
EIGHT ELEMENTS REQUIRED FOR A SHIP'S NAVIGATION AND ARRIVAL AT ITS DESTINATION IN ÂŞIK PAŞA'S WORK TITLED GARÎB-NÂME
Authors : Nurgül Sucu Köroğlu
Pages : 37-70
Doi:10.23897/usad.1161192
View : 10 | Download : 5
Publication Date : 2022-08-12
Article Type : Research
Abstract :Türk edebiyatında; deniz ve gemi ile alâkalı hususları hususi olarak işleyen eserlerin yanında, farklı mevzuları da ele alan daha kapsamlı eserlerin bir bölümünün deniz ve gemiyle ilgili hususlara tahsis edildiğini de görmekteyiz. Garîb-nâme de, bu konuyu bölümlerinin birinde tasavvufi bir bakış açısıyla ele alan eserlerden biridir. 14. yüzyıl Osmanlı âlim, şair ve mutasavvıflarından Âşık Paşa’nın 1330 yılında tamamladığı Garîb-nâme adlı eseri 10.000 küsur beyitlik telif bir mesnevidir. Muhteva ve şekil itibariyle müstesna bir eser olan Garîb-nâme, ele aldığı konuların zenginliği bakımından da Türk edebiyatında seçkin bir yere sahiptir. 10 bâb hâlinde tertip edilen eserin her bir bâbında, o sayıyla ilgili 10’ar hikâye anlatılıp yine o sayıyla ilgili hususlar dile getirilmiştir. Garîb-nâme’nin sekizinci bâbının 10. hikâyesi, geminin selametle yol alması için gerekli sekiz unsurdur. Eserde; deniz/su, gemi (geminin gövdesi/kalıbı), yelken, yel, lenger, üstâd/gemici/keştîbân, âdemî/halk (yolcu), metâ‘/kâle (mal/kumaş) şeklinde sıralanan bu unsurlardan her biri, dörder defa başa dönülerek ve her defasında konuya yeni mana katmanları ilave edilerek ayrıntılı bir şekilde izah edilir. Âşık Paşa, gemicilik tarihi bakımından önemli bulduğumuz bu unsurların önce zahirî manaları üzerinde durur, daha sonra her birinin tasavvufi karşılıklarına değinir. Bu açıklamaları yaparken; "Görmüyor musun ki, Allah bütün yerdekileri ve emri uyarınca denizde akıp gitmekte olan gemileri sizin hizmetinize vermiştir...” (Kur’an-ı Kerim 65:22) mealindeki ayetten yola çıkar ve didaktik bir üslup kullanır. Bu makale, giriş ve sonuç ile birlikte toplam dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; Türk denizcilik tarihi, Türk edebiyatında deniz ve gemi ile alâkalı hususlar hakkında kısa bir değerlendirme yapılmıştır. İlk bölümde, Garîb-nâme’nin bu sahada nasıl bir yer tuttuğunu belirlemek amacıyla, müellifi Âşık Paşa ve eseri kısaca tanıtılmıştır. İkinci bölümde; eserin sekizinci bâbının onuncu hikayesi olan gemi için gerekli sekiz unsur, Âşık Paşa’nın ifadelerinden yola çıkılarak, zahirî ve tasavvufi manalarıyla birlikte her biri için açılan alt başlıklarda izah edilmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ise, bu çalışma neticesinde elde edilen bilgiler toplu bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu çalışma ile; Garîb-nâme gibi önemli bir edebî eserde yer alan gemicilik unsurlarının detaylı bir şekilde incelenerek gün yüzüne çıkarılması, böylelikle gemiyle ilgili unsurların kültür hayatımızın yanında, edebî ve tasavvufi metinlere de yansımalarına dikkat çekilerek denizcilik tarihine katkı sağlanması hedeflenmiştir.Keywords : 14. yüzyıl, Âşık Paşa, Garîb-nâme, denizcilik, gemi, didaktik üslup, tasavvufi mana