OSMANLI TARİH YAZIMI PATRONAJ VE HİZİP
Authors : Alaattin Aköz, Ahmet Kerim Demireğen
Pages : 129-152
View : 7 | Download : 4
Publication Date : 2019-12-30
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı tarih yazıcılığı beyliğin kuruluşuna göre oldukça geç tarihlerde başlanmıştır. Beyliğin ilk ortaya çıktığı yüzyıllara ait metinler ancak beyliğin kuruluşundan yaklaşık iki asır sonrasında ortaya çıkmıştır ve tarihçiler asırlarca tarih yazımında iktidar seçkinlerinin tarihin odağında olması gerektiği fikrini açıktan ifade etmeseler de eserlerini bu anlayışla yazmışlardır. Güç, tarih boyunca tarih yazımını biçimlendiren önemli bir unsur olmuştur. Osmanlı tarih yazıcılığının ilk örnekleri de bu şekilde ortaya çıkmış olan eserlerdir. Klasik dönemin en önemli tarihçileri eserlerini neden yazdıklarını açıklarlarken padişahları merkeze almışlardır. Ancak XVI. Yüzyılın sonlarına doğru eserlerin yazılış amaçları da değişmeye başlamış, sadece padişahların faaliyetlerinin yazımı olarak değerlendirilen tarih, XVI. Yüzyılın sonundan itibaren değişerek ders alma ya da padişahla birlikte diğerlerinin de hatıralarını yaşatma dönemine girmeye başlamıştır XVI. Yüzyılın son çeyreğinde artık tasvir edilen klasik dönemin kudretli Osmanlı padişahlarının yerini daha silik padişahların almaya başlaması ve buna mukabil bürokrasideki etkili kişilerin daha ön plana çıkması üzerine tarih yazımında da değişiklikler yaşanmış, geleneksel tarih yazımı yani Gazi Padişah yazımından ziyade başka elitlerin ya da sıradanlığın yazıldığının görülmeye başlandığı dönem olmuştur. Bu dönemde yazılmaya başlanan biyografik eserler ve daha sonrasında görülmeye başlanan bir veziriazamın, vezirin ya da bir ailenin hayatını ve faaliyetlerini anlatan eserlerle Osmanlı tarihçiliği gelişme göstermiş ve giderek ötekilerin tarihi haline gelmeye başlamıştır. Bir sonraki aşama olarak değerlendirebileceğimiz dönemde ise Osmanlı tarih yazımına büyük oranda patronaj hakim olmuş, buna bağlı olarak tarihçiler eserlerini mansıp kapma, ikbal ve/veya devlete kapılanmak gibi tamamen şahsi menfaatlere dayalı olarak yazmaya başlamışlardır. Bu dönemde tarih yazıcılığında erken dönemin samimi amaçları tamamen ortadan kaybolmuş çıkar ilişkileri temel belirleyici durumuna gelmiştir.Keywords : Tarihyazımı, değişim, patronaj, hizip