- Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
- Issue: 9
- FERGANA NÜSHASINDAN KUTADGU BİLİG’İN SÖZ VARLIĞINA KATKILAR
FERGANA NÜSHASINDAN KUTADGU BİLİG’İN SÖZ VARLIĞINA KATKILAR
Authors : Gyülcan BAYRAMİ, Zühal ÖLMEZ
Pages : 259-283
View : 16 | Download : 3
Publication Date : 2021-06-29
Article Type : Research
Abstract :462/1069-1070 yılında Yûsuf Hâs Hâcib tarafından yazılan Kutadgu Bilig’in müellif nüshası elimizde bulunmamaktadır. Yazıldıktan uzun yıllar sonra istinsah edilen Viyana, Kahire ve Fergana nüshaları doğal olarak müellif nüshasını tam olarak yansıtamamaktadır. Bu üç nüshanın bütün yönleriyle incelenmesi, her bir nüshanın dil özelliklerinin ve söz varlığının ortaya konması için kimi çalışmalar yapılmış olmakla birlikte henüz ayrıntılı ve yeterli çalışmalar yapılmamıştır. Nüshaların birbirleriyle kapsamlı olarak karşılaştırılması için öncelikle her nüshanın ayrı ayrı incelenmesi gerekmektedir. Viyana ve Kahire nüshalarının Fergana nüshasına göre birbirlerine daha yakın oldukları tespit edilmiştir. Her nüshada eksik bölüm ve beyitler bulunmaktadır. Bu çalışmada, Fergana nüshasının tamamının yazı çeviriminden ve çevirisinden yola çıkarak bu nüshadaki farklı yazımlarla ortaya çıkan sözcükler üzerinde durulacaktır. Bu doğrultuda tespit edilen yayın- "yaymak, dağıtmak”, ḳorı- "korumak”, yasa- "yapmak, onarmak”, tewsüzün "hile yapmadan, hile yapmaksızın”, tuy- "tesir etmek, etkilemek”, ėrin "dudak” gibi sadece Fergana nüshasında geçen sözcüklere ve nüshada bulunan ancak farklı anlamı olan tegin- "ulaşmak, varmak, mec. atanmak, naspedilmek” eylemine değinildi. Ayrıca farklı anlam ve imlâyla değerlendirdiğimiz öz boḳa "kendini tutup/tutarak, sakin olup/olarak”, be-ḥill "affetme, bağışlama; mec. helalleşme” sözcükleri ile imlâsı farklı olan tiŋle-"dinlemek” eylemine yer verildi. Sözcükler, beyitlerin yazı çevirimi ve çevirisinin verilmesi suretiyle açıklandı. İlgili beytin Arat’ın metin yayımındaki yazı çevirimi ve çevirileri de gösterilerek karşılaştırma imkânı sağlandı. Ardından sözcüklerin Eski Türkçe dönemi ve sonraki dönemlerdeki anlam ve biçimleri incelendi. Böylece Kutadgu Bilig’in söz varlığına yeni sözcükler eklenmiş oldu.Keywords : Kutadgu Bilig, Fergana Nüshası, Söz Varlığı, Eski Türkçe