- Sayıştay Dergisi
- Issue: 120
- TANZİMAT REFORMUNUN OSMANLI DEVLETİ’NİN İDARİ VE MALİ YAPISINA ETKİSİ: MUHASSILLIK TEŞKİLATI ÖRNEĞİ...
TANZİMAT REFORMUNUN OSMANLI DEVLETİ’NİN İDARİ VE MALİ YAPISINA ETKİSİ: MUHASSILLIK TEŞKİLATI ÖRNEĞİ
Authors : Perihan Hazel KAYA
Pages : 115-132
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2021-04-25
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmanın amacı, Tanzimat dönemi ile birlikte mali alanda gerçekleştirilen en önemli reformlardan biri olarak taşrada kurulan muhassıllık meclislerinin işlevselliğini Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı arşiv belgeleri aracılığı ile değerlendirmektir. XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti için idari, iktisadi, sosyal, kültürel vb. birçok alanda yeniliklerin ve değişimlerin yaşandığı bir yüzyıldır. XVIII. yüzyılın son çeyreğinde III. Selim döneminde başlayan ve XIX. yüzyılda II. Mahmud ile devam eden reform hareketleri sonucu 3 Kasım 1839 yılında Tanzimat fermanı ilan edilmiştir. Tanzimat dönemi reformlarının temel amacı merkeziyetçi bir devlet yaratarak idari ve mali anlamda taşra idaresini kontrol altında tutmaktı. Bu doğrultuda mali alanda yeniden merkeziyetçi, tek hazineli ve tek bütçeli sisteme dönmek için adımlar atılmaya başlanmıştı. Ancak bu alanda başarılı olabilmenin ve etkin bir mali sistem kurabilmenin yolu ise gelirlerin arttırılmasından geçiyordu. Gelirlerin arttırılması adına Tanzimat reformları aracılığıyla atılan ilk adım taşrada iltizam sisteminin kaldırılıp yerine mali merkeziyetçilik politikası doğrultusunda muhassıllık meclislerinin kurulmasıdır. Osmanlı Devleti’nin mali yapısının merkezileşmesine yönelik ilk uygulamalardan biri olması nedeniyle muhassıllık teşkilatının değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Bu doğrultuda çalışmada ilk olarak Osmanlı Devleti’nin en yaygın vergi toplama yöntemi olan iltizam sisteminden bahsedilmekte daha sonra ise Tanzimat fermanı ile en temel vergi toplama sistemi olması amacıyla kurulan muhassıllık teşkilatı değerlendirilmektedir. Osmanlı arşiv kaynaklarından elde edilen bilgiler doğrultusunda muhassıllık sistemi ile istenilen başarıya ulaşılamadığı ve hazine gelirlerinde önemli azalmalar olduğu görülmektedir. Bu nedenle de 1842 yılında muhassıllık teşkilatı kaldırılarak iltizam sistemine geri dönülmüştür.Keywords : : Tanzimat Reformu, Taşra, Merkez Maliyesi, Osmanlı Devleti, Muhassıllık Teşkilatı