- Savunma Bilimleri Dergisi
- Vol: 18 Issue: 1
- Türkiye’de Savunma Sanayi Gelişim Tarihi İçinde Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumunun Kuruluş Dönemi ...
Türkiye’de Savunma Sanayi Gelişim Tarihi İçinde Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumunun Kuruluş Dönemi Faaliyetlerinin Analizi
Authors : Hüsnü Özlü
Pages : 177-216
Doi:10.17134/khosbd.561244
View : 11 | Download : 3
Publication Date : 2019-05-07
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 17’nci yüzyıla kadar her dönemde, harp sanayi faaliyetlerine önem verilmiş ve bu doğrultuda yapılanmaya gidilmiştir. Ancak 19’uncu yüzyıldan itibaren dünyada meydana gelen gelişmelerin gerisinde kalan Osmanlı Devleti son dönemlerinde bu etkinliğini sürdürememiştir. Devletin son yıllarında harp sanayi alanında yeni bir yapılanmaya gidilmiş ve "İmalât-ı Harbiye-i Umumiye Müdürlüğü” kurularak bu alanda çalışmalara önem verilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan "Askerî Fabrikalar Umum Müdürlüğü” 1923 ile 1950 yılları arasında harp sanayinin etkinliğini ve sorumluluğunu yüklenmiştir. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasından sonra Ankara’da temelleri atılan silah tamirhanelerinin yenilenmesi ve askerî fabrikaların kurulması için çalışmalar başlatılmış ve bu iş için en uygun yer olarak Kırıkkale belirlenmiştir. Ankara’da 1921 yılında kurulan silah tamirhanesi ve marangoz atölyelerinden sonra bu bölgede askerî fabrikaların kurulması çalışmaları hız kazanmıştır. Cumhuriyetin kuruluşunu takip eden on yıllık dönem sonunda başlayan savunma sanayi kuruluş faaliyetleri çerçevesinde, 1933-1939 yılları arasındaki dönemde, savunma sanayisine de temel teşkil edecek endüstrilere yönelik yatırımlar başarıyla sonuçlandırılmıştır. Bu süreçte savunma sanayi alanında, özellikle havacılık sektöründe önemli gelişmeler yaşanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın dışında kalmayı başaran Türkiye Cumhuriyeti Devleti, bu dönemde kendi kaynakları ile yetinmiş, ekonomik yetersizlikler ve savaş koşulları nedeniyle silah sanayi alanında proje üretimi ve teknoloji transferi gerçekleştirememiştir. Böylece sermayeleri yetersiz hâle gelen askerî fabrikaların birçoğu kapanma noktasına gelmiştir. Bu dönemde askerî fabrikaların, modern bir ordunun isteklerini karşılayacak kapasiteye ulaştırılması ve yeniden teşkilatlandırılması zorunlu görülmüştür. Bu durumun bir sonucu olarak savunma sanayi alanında yeni bir yapılanmaya ihtiyaç duyulmuştur. İşte bu ihtiyaçlar sonucunda 15 Mart 1950 tarih ve 5591 sayılı kanun ile Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu kurulmuş ve Askerî Fabrikalar Umum Müdürlüğünden devredilen fabrika ve tesisler ile yeni bir yapılanmaya gidilmiştir.Keywords : Askerî Fabrika, Harp Sanayi, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu