- Sanat Tarihi Dergisi
- Cilt: 32 Sayı: 2
- Mimar Sinan’ın Biyografileri Ve Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Büyükçekmece (Kanuni Sultan Süleyma...
Mimar Sinan’ın Biyografileri Ve Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Büyükçekmece (Kanuni Sultan Süleyman) Köprüsü Onarımları
Authors : Umut Bilgiç, Ayşe Avşin
Pages : 577-607
Doi:10.29135/std.1226200
View : 37 | Download : 67
Publication Date : 2023-12-31
Article Type : Research
Abstract :Büyükçekmece Köprüsü; geçmişte Marmara Denizi’nin bir koyu olan, sonradan kıyı set gölü (lagün) biçiminde oluşumunu tamamlamış Büyükçekmece Gölü üzerinde inşa edilmiştir. Başkent İstanbul’dan sonraki ilk menzilde yer alan köprü, Osmanlı’ya Avrupa içlerini tarif eden yol güzergâhları üzerindedir. Yapının inşaatına Kanuni Sultan Süleyman döneminde başlanmış çalışmalar halefi II. Selim’in hükümranlığının ilk yıllarında, 1567/1568, yılında tamamlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda üç padişaha baş mimarlık görevinde bulunmuş Mimar Sinan tarafından inşa edilmiş yapı, aynı zamanda Sinan’ın adını yapım kitabesine yazdırdığı tek eseridir. Bu makalede köprünün, kullanıma girdiği zamandan Osmanlı Devleti’nin yıkıldığı güne kadar geçen sürede, geçirdiği onarımların arşiv belgelerindeki izleri sürülmüştür. Çalışma boyunca; köprünün banisi- mimarı- inşa tarihi hakkında bilgi veren köprü yapım kitabesi, birçok bilimsel yayına konu olmuş köprünün mimarı Mimar Sinan’a ait tezkire ve risalelerinde köprü hakkında anlattıkları, Osmanlı arşivlerinde yer alan ve 18.-20. yüzyıllar arasına tarihlenen ferman, şikâyet dilekçeleri, keşif defterleri, raporlar, devlet kurumları arasındaki yazışmalar, özel notlar ile 20. yüzyılın başında çizilmiş rölöveler ana kaynakları oluşturmuştur. Araştırma sonucunda arşivlerde yer alan ve Büyükçekmece Köprüsü’ne ait olduğu anlaşılan tüm keşif defterleri ve raporların son derece detaylı bir şekilde hazırlandığı tespit edilmiştir. Öyle ki, 19.yüzyılın ilk yarısına tarihlenen bir keşif defterinde kullanılacak tüm malzemenin ölçüsü tek tek verilmiş ayrıca ayaktan döşeme bitim elemanına kadar onarımın nasıl yapılacağı tarif edilmiştir. 20.yüzyılın başına ait bir evrakta ilk defa "tarihi eser” olduğu belirtilen köprünün; I. Dünya Savaşı yıllarında hazırlanan rölöve çizimleri yapı ve yakın çevresi hakkında son derece kapsamlı bilgi sunmakta, bununla birlikte günümüzde köprüde gözlemlenen kemer deformasyonlarının o yıllarda da var olduğunu ortaya koymaktadır.Keywords : Mimar Sinan, Osmanlı Köprüleri, İstanbul, Kitabe, Osmanlı Arşivleri