- Sanat Tarihi Dergisi
- Vol: 31 Issue: 1
- Türk-İslam Kültüründeki Destimal Geleneği ile Hristiyan İnancındaki Kutsal Mendil İkonografisinin Ka...
Türk-İslam Kültüründeki Destimal Geleneği ile Hristiyan İnancındaki Kutsal Mendil İkonografisinin Karşılaştırılması
Authors : Nergiz Demir Solak, Yunus Berkli
Pages : 741-771
Doi:10.29135/std.1078016
View : 12 | Download : 4
Publication Date : 2022-07-09
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı Devleti’nde 18 ve 19. yüzyıllarda destimal törenleri yapıldığı bilinmektedir. Her yıl Ramazan ayının on beşinde Topkapı Sarayı’nda gerçekleştirilen Hırka-i Saadet ziyaretinde Osmanlı padişahı tarafından destimal adı verilen mendiller dağıtılırdı. Bu mendiller, Hz. Muhammed’in kullanmış olduğu hırkaya temas ettirilerek kutsallaştığına inanılan eşyalardı. Devlet erkânında bulunan önemli kişilerden başlayarak toplumun farklı kesimlerinden insanlara dağıtılan mendiller aracılığıyla Hırka-i Saadet’e duyulan saygı ve sevginin paylaşılması sağlanmıştır. Kutsiyet atfedilen bu destimallerin sosyal bir ikonografi oluşturdukları söylenebilir. Hristiyan inancındaki Kutsal Mendil ikonografisinin doğuşunu anlatan rivayetlerden birine göre; Edessa (Urfa) Kralı V. Abgaros, çaresi bulunamayan bir hastalığa yakalanır. Aynı dönemde mucizeler gerçekleştirerek hastaları iyi eden Hz. İsa’nın adını duymuştur. Hastalığına çare olabileceğini düşünerek onun resmini yapması için birini görevlendirir. Gönderilen elçinin resmi tamamlayamadığını anlayan Hz. İsa, yüzünü bir mendile/örtüye silerek terli mendili elçiye uzatır. Hz. İsa’nın yüzünün şeklinin bu mendile/örtüye çıktığına inanılmaktadır. Örtüdeki tasvirin Hz. İsa’nın görselleştirildiği eserlere de kaynaklık ettiği düşünülmektedir. Bu tasvirin en önemli özelliği hastalara şifa verdiğine inanılmasıdır. İnsan eliyle yapılmadığına inanılan suret, mucizevi bir yaratım sürecine sahip olması nedeniyle de saygınlık kazanmıştır. Bu çalışmada, Hristiyan inancında yer alan ve araştırmacılar tarafından ilk ikona olarak da kabul gören "Kutsal Mendil” (Hagion Mandylion) ile Türk-İslam geleneğinde devlet eliyle törene dönüştürülmüş olduğunu gördüğümüz "Destimal-i Şerif” mendilleri, ikonografik açıdan karşılaştırılarak iki ikonografinin ortak ve farklı yönleri üzerinde durulacaktır. Her iki dinde de çeşitli açılardan kutsiyet atfedilen bu mendiller "koruyucu kutsal eşya” olarak görülmüştür. Bunun yanı sıra uğurlu, mübarek ve bereketli sayılmakla birlikte kimi zaman da şifa umulan ve manevi değeri yüksek bir eşya olarak değer verildiğini söylemek mümkündür. Bu çalışmada, peygamberlerin ya da mübarek kabul edilen kişilerin bedenlerinden temas yoluyla nesneye geçen kutsiyet üzerinde durularak eşyaya kutsiyet kazandırma meselesinin irdelenmesi amaçlanmaktadır.Keywords : Destimal, kutsal mendil, Türk İslam kültürü, Hristiyanlık, ikonografi