- Sanat Tarihi Dergisi
- Vol: 29 Issue: 2
- Ayvalık Kent Dokusunda 19. Yüzyıl Ticari Faaliyetlerinin Mekânsal İzleri "Dükkânlar"...
Ayvalık Kent Dokusunda 19. Yüzyıl Ticari Faaliyetlerinin Mekânsal İzleri "Dükkânlar"
Authors : Berrin Akin Akbüber
Pages : 807-829
Doi:10.29135/std.733911
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2020-11-16
Article Type : Research
Abstract :Balıkesir’in Ayvalık ilçesi, 19. yüzyılda zeytinyağı - sabun üretimi ve ticaret ağı ile Batı Anadolu kıyılarının en önemli liman yerleşimlerinden biri haline gelmiştir. Aynı zamanda yerleşimin bu yüzyılda oluşmaya başlayan kent dokusunda ise üretim ve ticaret yapıları yerini almaya başlamıştır. Bu yapı gruplarından birini de dükkânlar oluşturmaktadır. Ticari faaliyetlerin gerçekleştiği, kapısı doğrudan sokağa veya çarşı mekânına açılan ticaretin en küçük birimi olan hem de çeşitliliği ve sayı anlamındaki fazlalığı ile kent dokusunun önemli bileşeni ve yerleşimin ekonomik ve sosyal tarihinin de birer göstergesidirler. Çalışma kapsamında, Ayvalık kent merkezinde tespit edilen 60 adet dükkân ele alınmıştır. Liman odaklı bir ticaretin ortaya çıkardığı kentsel planda, dükkânların konumları ve kent planı ile ilişkisi ortaya konulmuştur. Yerleşimde, tek katlı, iki katlı ve konut altı olmak üzere üç ana tipte dükkân görülmektedir. Bu yapıların genelde tek cepheleri sokağa açılmaktadır. Cephe yüzeyine büyük ölçüdeki kapı ve pencereler yerleştirilmiştir. Bu yüzeylerde, kapı ve pencerelerin birbirlerine göre konumları ile oluşturulmuş farklı düzenlemeler görülmektedir. Kimi örneklerde bu cephe düzeninde ve kapı kuruluşlarında Neo Klasik süsleme öğeleri görülmektedir. Cephe düzeni, yapım malzemesi ve süsleme içeriği açısından kent dokusunda diğer yapı gruplarıyla uyum içinde bir görüntü sergilemektedirler. Çalışmanın amacı, 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlenen dükkânları mimari ve üslup açısından değerlendirmek ve Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyıl liman yerleşimlerinde yer alan ticari mekânlarla ilgili bilgi havuzuna Ayvalık’taki bu kültürel miras ile katkı sağlamaktadır.Keywords : Ayvalık, Ticaret Yapıları, Dükkân, 19. yüzyıl, liman kentleri, geç dönem Osmanlı