- Sanat Tarihi Dergisi
- Vol: 29 Issue: 2
- Köşk Medrese - Suli Paşa Kümbeti Mazgal Pencerelerinde Yer Alan Kabartmaların İkonografisi Hakkında...
Köşk Medrese - Suli Paşa Kümbeti Mazgal Pencerelerinde Yer Alan Kabartmaların İkonografisi Hakkında
Authors : Alev Çakmakoğlu Kuru
Pages : 745-763
Doi:10.29135/std.721274
View : 14 | Download : 5
Publication Date : 2020-11-16
Article Type : Research
Abstract :Kayseri’de bulunan Köşk Medrese ve Kümbeti, Türk mimarlık tarihinin önemli eserleri arasında yer almaktadır. Özgün bir plana sahip olan Eretna Beyliğine ait bu yapı, kapsamlı denilebilecek araştırmaların konusunu da teşkil etmiştir. Aslında bu yapının öncelikle Emir Alaeddin Eretna tarafından bir hanikâh olarak yaptırıldığı, bir ara da medrese işlevi gördüğü bilinmektedir. Kapalı mekânlarının yanı sıra bu yapının avlusunda Emir Eretna’nın eşi Suli Paşa için yaptırdığı kümbet de yer almaktadır. Makalemizin konusunu da bu kümbet’in mazgal pencerelerinin üstünde bulunan kabartmalar oluşturmaktadır. Bu makalede, bazı araştırmacıların taşçı ustalarına ait damgalar olarak nitelendirdikleri bu kabartmaların aslında üç dilimli taçlarla benzerliğine dikkat çekilmekte ve ikonografisi üzerinde durulmaktadır. Eski Türk inançlarında kadınların ve çocukların koruyucusu Umay Ana ile başlayan, İslam inancı ve tasavvufu ile yoğrulan üç dilimli tacın ifade ettiği anlamlar ve bu anlamları simgeleyen üç dilimli taç şeklinin eserlerdeki izleri üzerinde durulmaktadır. Türk sanatının farklı dönemlerinde çeşitli malzeme, teknik ve üsluplarda karşımıza çıkan "üç dilimli taç” Suli Paşa Kümbeti örneğinde değerlendirilmektedir. Bu araştırmada camilerde taç kapı, minber ve mihraplardaki süslemelerde de görülen üç dilimli taçların Türk Sanatında ağırlıklı olarak mezar taşlarında yer aldığı belirtilmektedir. Üç dilimli taca sahip mezar taşlarının cinsiyet ayrımı olmamakla birlikte daha çok kadınlara ait olduğu görülmektedir. Ve üç dilimli taçla sonlanan mezar taşlarının Allah’a teslimiyetin, inancın olduğu kadar mezar sahibinin hayat yolculuğundaki son durağının da ifadesi olabileceği üzerinde durulmaktadır. Makalede; İslam tasavvufunda derviş kıyafetlerinin önemli sembol parçalarından biri olan tacın aslında, manevi saltanat tacını simgelediği ve mutlak anlamda Hz. Muhammed’e mahsus olduğu, derviş taçlarından üç dilimli olanlarının dünya menfaatlerinden uzaklaşmayı, Allah rızası için gayret göstermeyi, hatta bunun için yapılan bütün fedakârlıkları bile unutmayı simgelediği hatırlatılmaktadır. Köşk Medrese’de Suli Paşa’ya ait olan Kümbetin mazgal pencerelerinin üzerindeki üç dilimli taca benzeyen şeklindeki kabartmalarla da Allah ve resulüne teslimiyetin yanında ve bu özelliğinden dolayı üç dilimli taç şeklindeki bu kabartmaların bu kümbette yatan ölülerin ahiretteki koruyucusunu simgeleyebileceği belirtilmektedir.Keywords : Türk Sanatı, medrese, kümbet, taç, ikonografi