- Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 17
- Kur’an’da Geçen Nüsük Kavramının Mahiyetine Dair Bir Değerlendirme
Kur’an’da Geçen Nüsük Kavramının Mahiyetine Dair Bir Değerlendirme
Authors : Süleyman PAK
Pages : 147-181
Doi:10.18498/amailad.960895
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-30
Article Type : Research
Abstract :Kur’an Arapça nazil olmuş son ilahi kitaptır. İlahi kelam olması yanında, nazil olduğu dönemin yaşayan dilini ve edebi sanatlarını en güzel şekilde yansıtmasıyla da o Arap edebiyatının şaheseri durumundadır. Kur’an’da yer alan kelime ve ıstılahların büyük çoğunluğunun kendilerine nazil olduğu toplumun kullandığı dile ait olması, onun beliğ olmasının bir gereğidir. Çünkü söz muhatabın ihtiyacına cevap verdiği oranda beliğdir. Her ne kadar Kur’an, Kureyş lehçesinin baskın olduğu dilsel yapıya sahip olsa da diğer kabile ve topluluklardan da kelimeler almıştır. Bu yüzden dilsel ve yapısal olarak güçlü bir ifade zenginliğine sahip olması yönüyle, kelimenin bazen kabilelerce farklı kullanımı, bazen Kur’an’ın bazı kelimelere yeni anlamlar katması, bazen de kelimelerin birden çok anlamı bünyesinde barındırması sebebiyle içinde anlaşılma güçlüğü çekilen kelime veya kavramlarla karşılaşılmaktadır. Bu kelime ve kavramların semantik açıdan çözümlemeye tabi tutulması ayetlerin muradını anlama yönünden büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada İslam öncesi toplumun kurban anlamında kullanımına yabancı olmadığı ancak zamanla başka anlamlar da kazanmış olan nüsük kavramı üzerine bir değerlendirme yapılmaktadır. Kelime türevleri itibariyle, nüsük, mensek, menâsik olarak her biri ikişer kez ve bir de nâsik formunda olmak üzere Kur’an’da toplam yedi yerde geçmektedir. Nuzül sırasına göre kelimenin nüsük olarak yer aldığı ayetlerin ilki En’âm suresindedir. Müfessirler bu kelimeyi farklı şekillerde yorumlamaktadır. Sahabe ve tabiin dönemlerinde genellikle kurban ve hacla ilişkilendirilen nüsükün, her ne kadar Taberi ve İbn Kesir gibi müfessirlerce kurban anlamı tercih edilmiş olsa da sonraları daha genel bir anlamda yani ibadetle bağlantılı şekilde açıklanmasının yaygınlık kazandığı görülmektedir. Günümüzde mevcut meallerin çoğunluğunda yine ibadet anlamı tercih edilmiştir. Buna karşılık kelimenin aynı formda geçtiği Bakara sûresi 196. ayette hadislerde de beyan edildiği üzere kelimenin kurban anlamında kullanımı hususunda müfessirlerin görüş birliği bulunmaktadır. Mensek kelimesi medeni sûrelerden olan Bakara ve Hac sûrelerinde olmak üzere iki kez geçmektedir. Müfessirler kelimeyi masdar, zaman veya mekân ismi olarak değerlendirmekte, buna göre sözcüğe kurban kesme, kurban kesim yeri ve vakti, hac yerleri, ibadet yer ve zamanı, din gibi anlamlar vermektedirler. Mensekin çoğulu olarak menâsik, Kuran’da sadece Bakara sûresinde iki ayette yer almaktadır. Kelimenin Hz. İbrahim’le ilişkili kullanımı yine onun hac ve kurbanla bağlantılı olduğunu göstermekte, buna göre müfessirler kelimeyi haccın ritüelleri ve mekanları, kurban ve kesim yerleri, ibadet yerleri şeklinde açıklamaktadır. Ancak zamanla kelimenin hacla ilgili kullanımı daha yaygınlık kazanmıştır. Kelime, hac ve kurbanla birlikte değerlendirmeye imkân verdiğinden onu hac uygulamaları olarak açıklamak mümkündür. Bakara Sûresi 128. ayette geçen menâsik, meallerde çoğunlukla hacdan bağımsız olarak ibadet yer, şekil ve yöntemleri şeklinde çevrilmiştir. Buna karşılık aynı surenin 200. ayetinde ise çoğunlukla hacla ilişkilendirilmekte ve kelimeye hac ibadetleri olarak anlam verilmektedir. Kelime mensekle anlam bağı içerisinde olmak üzere nâsik formunda bir kez Hac Sûresinde geçmektedir. Ayette mensekin sıfatı olarak nâsik "kurban ibadetini yerine getirmekle yükümlü olanlar” anlamına gelmektedir. Her ne kadar kelime mecazi olarak çok ibadet eden zahit anlamı taşısa da burada mensekten bağımsız düşünülmemelidir ve verilen anlam da bu doğrultuda oluşmuştur. Sonuçta bu çalışmada nüsük kelimesi ve türevlerinin, yer aldığı ayetlere göre nasıl farklı şekillerde yorumlandığı incelenmekte ve tercih edilen anlamın gerekçelerinin neler olduğu tespit edilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca kelime ve türevlerinin Türkçe meallerde nasıl çevrildiği de karşılaştırılmaktadır.Keywords : Tefsir, Nüsük, Kurban, Hac, İbadet