‘SARMAŞIK’ KELİMESİNİN ETİMOLOJİSİ ÜZERİNE
Authors : Kübra Yenice
Pages : 1-8
View : 14 | Download : 6
Publication Date : 2022-07-15
Article Type : Research
Abstract :Modern dilbiliminde etimoloji olarak da bilinen kökenbilimi bir kelimenin hangi köke dayandığı, ilk olarak nasıl bir anlam taşıdığı, zaman içerisinde ne gibi şekil ve anlam değişiklikleri gösterdiği gibi konuları ele alıp inceleyen bilim dalıdır. Kelimeler arasında kurulan ilişkilerin açıklanmasına dayanan etimolojide, sadece kelimelerden değil kelimelere eklenerek yeni anlamlar türeten eklerden de yararlanılır. Bir dildeki kelimelerin köklerinin ve bu köklerdeki anlam unsurlarının tespit edilmesi o dilin eskiliğinin belirlenmesinde önemlidir. Bu yolla o dili konuşan milletin duygu ve düşünce yapısı da aydınlatılmış olur. Aynı zamanda ilerleyen dönemlerde ortaya çıkan yeni kelimelerin ve anlam gelişmelerinin de açıklığa kavuşturulması kolaylaşır. Tüm bunların ışığında bu çalışmada "Sarmaşıkgillerden, koyu yeşil renkli, değişik biçimli yaprakları olan, sap ve dallarından çıkan küçük ek köklerle dik, düz yerlere yapışarak tırmanan bitki” tanımlamasıyla bilinen sarmaşığın etimolojisi yapılmıştır. İlk olarak Eski Uygur Türkçesinde ‘yörgey’ biçimiyle karşımıza çıkan sarmaşık kelimesinin tarihî ve çağdaş Türk dillerindeki varlığına ve değişimine değinilmiştir. Yörge- ‘etrafına sarılmış’ kökünden gelen ve ‘kendini bir ağacın etrafına saran ve onu solduran bir bitkinin adıdır’ anlamındaki ‘yörgey’in bu biçiminden başka tarihî Türk dillerinde mandār, çeŋlik, çırmaş, kumlâk gibi kullanımlarının da bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca ‘Türkçe Bitki Adları Sözlüğü’nde yaptığımız taramayla sarmaşık kelimesinin günümüz Türkiye Türkçesinde "ak asma, bodur otu, bostanbozan, cin saçı, dövülmüş avrat otu, kara asma, kara yaprak, küsküt” gibi farklı birçok adının da olduğu görülmüştür. Etimolojisi yapılan ‘sarmaşık’ın aynı zamanda ‘ışk kökünden geldiğine dair rivayetler ileri sürülen halk etimolojisine de yer verilmiştir.Keywords : sarmaşık, etimoloji, halk etimolojisi, Tarihî ve Çağdaş Türk Lehçeleri, Türkçe