- Amasya İlahiyat Dergisi
- Issue: 17
- 2017-2020 Yılları Arasında Yayımlanan Hutbelerle İlgili Bir Analiz
2017-2020 Yılları Arasında Yayımlanan Hutbelerle İlgili Bir Analiz
Authors : Umut Kaya
Pages : 221-258
Doi:10.18498/amailad.989085
View : 18 | Download : 9
Publication Date : 2021-12-30
Article Type : Research
Abstract :Hutbeler hem dini iletişim aracı hem de yaygın bir eğitim vasıtasıdır. Hutbeler aracılığı ile Diyanet İşleri Başkanlığı, toplumun büyük bir kesimiyle her hafta doğrudan iletişim kurabilmektedir. Yaklaşık 10 dakika süren hutbelerin cemaate verimli, planlı, sistemli ve etkili bir şekilde sunulması önemlidir. Bu bakımdan bu çalışmada, 2017-2020 yılları arasında Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan hutbeler (toplam 207 hutbe) incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, hutbeleri şekil ve içerik açısından incelemek ve analiz etmektir. Aynı zamanda hutbelerle ilgili daha önceki çalışma verileri ile karşılaştırma yapmak amaçlanmaktadır. Çalışmada elde edilen veriler, içerik analizi yöntemi ile yorumlanmıştır. Hutbeler öncelikle konu, tema ve alt temalarına göre tasnif edilmiştir. Bu doğrultuda hutbeler inanç (%5,8), ibadet (%7,3), ahlak (%33,3), milli günler (%4,3), dini günler (%12,1), toplumsal konular (%29,0) ve inanç-ibadet-ahlak (%7,7) başlıkları altında tasnif edilmiştir. İnanç konularında ele alınan tema ve alt temalara bakıldığında ana temaların iman, kulluk, Allah, İslam Dini, Esmaü’l-hüsna, ahiret, cennet, tevhid; alt temaların ise Allah’a sığınmak, Allah’a gönülden teslimiyet, Allah’ın her şeyden haberdar olması olduğu görülmektedir. Hutbelerde inanç esasları şu oranlarda yer bulmuştur: Allah’a iman (%61,5), Peygamberlerine iman (%23,3), kitaplara iman (%9,9), ahirete iman (%4,6), meleklere iman (%0,5) ve kadere iman (%0,2). Hutbelerde ibadet esasları ise şu oranlarda yer bulmuştur: namaz (%27,7), oruç (%9,5), zekât (%6,5), hac (%4,3), kurban (%11,8), dua (%24,4), infak (%6,6), sadaka (%6,1) ve abdest (%3,1). Hutbelerde ibadetlerin bilgi boyutundan ziyade, duygu boyutuna yer verildiği görülmektedir. Hutbelerde zikredilen ahlaki temalara bakıldığında daha çok ahlaki bakımdan olumlu ve olumsuzluklara yer verildiği görülmektedir. Hutbelerde yer verilen milli günler şunlardır: 18 Mart Çanakkale Zaferi, 30 Ağustos Zafer Bayramı, 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü. Hutbelerde yer verilen dini günler ise şunlardır: Regâib Kandili, Miraç Kandili, Berat Kandili, Kadir Gecesi, Mevlîd Kandili, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Hicri Yılbaşı, Aşûra Günü. Hutbelerde yer alan toplumsal konuları, afet ve musibetler, aile, Ayasofya’nın açılışı, birlik beraberlik ruhu, camiler, çevre duyarlılığı, düğün ve cenaze adabı, engelli kardeşlerimiz, bağımlılıklar, kadın hakları, kara Cuma, İslam coğrafyası (Kudüs ve Arakan gibi), mülteciler, nikâh, sağlık, salgın hastalık, su tasarrufu, temizlik, terör, vakıf, vatan sevgisi, yılbaşı ve zararlı alışkanlıklar şeklinde saymak mümkündür. Hutbelerin şekilsel özelliklerine bakıldığında, sol üst taraflarında tarih bilgisi yer almaktadır. Aynı şekilde hutbelerin hemen başında konu ile ilgili bir ayet ve hadisin harekeli olarak verildiği görülmektedir. Ayet ve hadis metinlerinden sonra ise hutbenin başlığı yer almaktadır. Sonrasında ise genel bir hitap cümlesi ile hutbenin Türkçe kısmı başlamaktadır. Hutbelerde ortalama 5-7 civarında hitap cümlesi yer almaktadır. Genelde iki sütun halinde bir Word sayfası ve ortalama 517 kelimeden oluşan hutbelerde en az bir ayet ve hadis yer almaktadır. En kısa hutbe 195 kelime, en uzun hutbe ise 1519 kelimeden oluşmaktadır. Okunan hutbelerde dipnot olarak sadece ayet ve hadislerin referans olarak gösterilmiş, bunun dışında başka kaynaklara ise dipnotlarda hiç yer verilmemiştir. Ayet ve hadislerin dağılımlarına bakıldığında ise toplam 515 hadisin ve 695 ayetin dipnotlarda referans olarak gösterildiği görülmektedir. Genel bir değerlendirme yapmak gerekirse, hutbelerde birden çok unsura aynı anda temas edilmek istendiği, işlenen konularla ilgili gerçek hayattan yeterince örnek verilmediği ve genel olarak verilmek istenen mesajların soyut bir şekilde verildiği görülmektedir. Hutbelerde tek konunun somut ve günlük hayattan örnekle işlenmesi hutbeyi daha verimli hale getirecektir. Cemaatin seviyesine göre aynı konuda farklı seviyelerde hutbeler yazılması verimi artıracak çözüm önerilerinden birisi olarak zikredilebilir.Keywords : Din Eğitimi, Diyanet, Hutbe, Konu, Analiz