- Sağlık Akademisyenleri Dergisi
- Vol: 4 Issue: 1
- Akılcı ilaç kullanımında sağlık okuryazarlığı: Bir kamu hastanesi yatan hastaları üzerine bir araştı...
Akılcı ilaç kullanımında sağlık okuryazarlığı: Bir kamu hastanesi yatan hastaları üzerine bir araştırma
Authors : Emrullah Incesu
Pages : 28-38
Doi:10.5455/sad.13-1483603442
View : 13 | Download : 6
Publication Date : 2017-01-01
Article Type : Research
Abstract :İlaç ancak doğru kullanıldığı sürece etkilidir. Doğru ilaç kullanımında ilaç kullanıcılarının, doğru ilacı, doğru zamanda, doğru miktarda, doğru şekilde kullanmaları ve muhafaza etmeleri gibi Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) konusunda sağlık okuryazarlığına sahip olmaları gerekmektedir. Bu çalışma, Seydişehir Devlet Hastanesinde yatarak tedavi gören hasatların genel anlamda ilaç, ilaç kullanma, muhafaza ve temin etme durmaları hakkında davranış ve tercihlerini tespit ederek, AİK’da Sağlık Okuryazarlığı (SOY) düzeylerinin belirlenmesi amacıyla yapıldı. Araştırma kesitsel ve tanımlayıcı tipte bir çalışma olup, araştırmaya Seydişehir Devlet Hastanesinde 01.04.2015- 31.05.2015 tarihleri arasında yatarak tedavi gören hastalar dâhil edildi. Bu süre içerisinde 146 hastaya ulaşıldı. Veri toplam aracı olarak, araştırmacı tarafından literatüre dayalı olarak oluşturulan soru seti kullanıldı. Soru setinde; hastaların yaşı, cinsiyeti, medeni durumları, yaşadığı yer, eğitim durumu, daha önce hastaneye yatış sayısı ve sürekli kullandığı ilaçların varlığını soran bazı tanımlayıcı soruların dışında AİK’da Sağlık Okuryazarlık düzeylerini belirlemeye yönelik sorular soruldu. Anketler gönüllülük ilkesine özen gösterilerek yüz-yüze görüşme tekniği ile uygulandı. Anketler kurum üst yönetiminden yazılı izin alınarak yapıldı. Elde edilen veriler SPSS 16.0 paket programında frekans ve yüzdelik olarak değerlendirildi. Hastaların, 66’sı (%45,2) daha önce 2-5 kez hastanede yatarak tedavi gördüğü ve 82’si (%56,2) sürekli kullandığı ilaçlarının olduğunu belirtmiştir. Hastaların, 64’ü (%43,8) evinde kullanılmamış ilaç bulunduğunu, 94’ü (%64,4) evinde yarım kalmış ilaç bulunduğunu, 121’i (%82,9) muhafaza ettiği ilaçların son kullanma tarihlerini kontrol ettiğini, 54’ü (%37) hasta olmadan tedbir amaçlı eczaneden ilaç aldığını, 89’u (%61) tatile, yolculuğa giderken tedbir amaçlı yanlarına ilaç aldıklarını,71’i (%48,6) hastalık durumunda doktora gitmeden evde bulunan ilaçları kullanacağını, 42’si (%28,8) tanıdıklarına kullanmaları için ilaç tavsiyesinde bulunacağını, 118’1 (%80,8) doktor reçete yazarken kullanmakta olunan ilaçları söylediğini, 121’i (%82,9) doktor reçete yazarken besin veya ilaç alerji durumunu belirttiğini, 76’sı (%52,1) hekimin vermiş olduğu ilaçları şikâyetlerinin geçtiği zaman kullanmayı bırakacağını, 54’ü (%37) grip, nezle, soğuk algınlığı gibi şikâyetlerde muayene olmadan, antibiyotik kullanacağını, 89’u (%61) iğne ile tedavinin hastalıkların daha çabuk iyileşmesine neden olacağını, 102’si (%69,9) ilaç prospektüsünü okuduğunu, 45’i (%30,8) antibiyotiklerin her hastalığı tedavi edebileceğini, 82’si (%56,2) aynı etkiyi gösteren iki ilaçtan pahalı olanını seçeceğini, 116’sı (%79,5) kullanılan ilaçların son kullanma tarihine baktığını ve 110’u (%75,3) basında reklamı yapılan ürünlerini tedavi amacıyla alıp kullanmadığını belirtmişlerdir. Hastaların kullanmadıkları arta kalan ilaçları sıklıkla sırası ile gerektiği zaman kullanmak üzere saklayacağını (%35,9), çöpe atacağını (%26,6) ve sağlık kuruluşuna (%25,9) vereceğini belirtmişlerdir. Hastalar, ilaçlarını sıklıkla sırası ile bir dolap içinde (%50,7), buzdolabında (%39,2) ve poşet içinde (%8,5) muhafaza ettiklerini, son kullanma tarihi geçmiş ilaçları sıklıkla çöpe attıkları ve hasta olmadan tedbir amaçlı eczaneden daha çok ağrı kesici ve antibiyotik grubu ilaçları aldıklarını belirtmişlerdir. AİK’da ilaç kullanıcılarına önemli görevler düşmektedir. İlaç kullanıcılarının, AİK konusunda farkındalıkları ve SOY düzeyleri akılcı ilaç kullanımının sağlanmasında önde gelen unsurların başında gelmektedir. Çalışmada elde edilen bulgular doğrultusunda; hastaların evlerinde hiç kullanılmamış ya da yarım kalmış ilaç bulundurmaları, hasta olmadan da eczaneden ilaç almaları, herhangi bir hastalık durumunda hekime gitmeden evde bulunan ilaçları kullanmaları ve nezle, soğuk algınlığı gibi şikâyetlerde antibiyotik kullanılması, tedbir amaçlı ve seyahat sırasında gerek duyulacağı düşünülerek ilaç alınması, iğne ile tedavinin hastalıkların daha çabuk iyileşmesine neden olacağı ve antibiyotiklerin her hastalığı tedavi edebileceği düşüncesi, aynı etkiyi gösteren iki ilaçtan pahalı olanının seçilmesi, son kullanma tarihi geçmiş ilaçları çöpe atarak bertaraf edilmesi ve tedbir amaçlı eczaneden ağrı kesici ve antibiyotik grubu ilaçların alınması, akılcı ilaç kullanımına ilişkin farkındalığın ve sağlık okuryazarlık seviyesinin yetersiz düzeyde olduğunu gösteren unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada hastaların kullandıkları ve muhafaza ettikleri ilaçların son kullanama tarihlerini kontrol etmeleri, reçete yazılırken kullanılan ilaçların hatırlatılması, besin ve ilaç alerjisi durumlarının hatırlatılması ve ilaç prospektüslerinin okunması gibi olumlu durumlar dikkat çekici olarak değerlendirilmektedir. Sonuç olarak Seydişehir Devlet Hastanesinde yatarak tedavi gören hastaların AİK konusunda farkındalıkları ve SOY düzeylerinin yetersiz olduğu görülmüştür. AİK konusunda farkındalık ve SOY düzeyinin yükseltilmesi için gerek kurumsal gerekse ulusal düzeyde AİK Kültürü oluşturulması amaçlanmalı, bu amaca yönelik tüm AİK paydaşlarının (ilaç kullanıcıları, ilaç üreticileri, eczaneler ve sağlık yöneticileri) yer alacağı, merkezinde ilaç kullanıcıları olan ortak projelerin geliştirilmesinin etkili olacağı düşünülmektedir.Keywords : Akılcı İlaç Kullanımı, Sağlık Okuryazarlığı, Farkındalık, Yatan Hastalar