YAKUT BÖLGESİNDE RUS ORTODOKS KİLİSESİ İDARİ YAPILANMASI
Authors : Yusuf Kiliçaslan
Pages : 49-62
Doi:10.48068/rusad.1296779
View : 74 | Download : 84
Publication Date : 2023-12-27
Article Type : Research
Abstract :Yakut Bölgesinde Rus Ortodoks Kilisesi’nin kuruluşunu ve merkezileşme sürecini dönemsel olarak açıklamak Saha Türkleri üzerinde yürütülen misyonerlik faaliyetlerinin daha anlaşılabilir hale gelmesi için oldukça önem arz etmektedir. Çalışma genelden özele doğru planlanmış ve Rus Ortodoks Kilisesi hakkında genel bilgi veren kaynaklardan ve Yakut Bölgesi’nde Ortodoks Hıristiyanlığın tarihini inceleyen eserlerden kronolojik olarak faydalanılmıştır. Bu babda Rus Ortodoks Kilisesinin geçirmiş olduğu reformlara kısaca değinilmiş, piskoposluk, blagoçiniye ve prihod sistemi ele alınmış, bu kurumların Yakut Bölgesi’nde tezahürü ortaya konmaya çalışılmıştır. Yakut Bölgesi 1620’den itibaren Rusların güdümüne girmiş, 1638’den itibaren dini ve idari yapı eş zamanlı olarak bölgede kurulmaya başlamıştır. Yakut Bölgesi’nde ilk kilise Petr Beketov tarafından 1632’de inşa edilen Lena Kalesi içerisine bina edilmiştir. Zamanla Rus Kozak müfrezelerinin inşa ettiği kalelerin içerisine bina edilen kiliseler sayesinde kilise ve şapel ağı ortaya çıkmıştır. Kiliseler arasında merkezi bir birlikteliğin ortaya çıkması ise uzunca bir süreç sonunda gerçekleşmiştir. Bunun en önemli nedeniyse bölgenin Moskova’dan coğrafi uzaklığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yüzden Rus Ortodoks Kilise yapılanması bölgede kademeli olarak gerçekleştirilmiştir. Yakut ruhani idaresi sırasıyla Sibirya Metropolitliği, Tobolsk, İrkutsk, Kamçatka piskoposluklarına bağlı blagoçiniye olarak faaliyetini sürdürmüş ve son olarak bağımsız Yakut Piskoposluğunun kurulmasıyla bölge giderek Uzak Doğu Sibirya’nın hem dini hem de idari merkezi haline dönüşmüştür. I. Petro’nun Patrikliği lağvedip, Kutsal Sinod’u kurmasıyla birlikte bölgede yer alan Ortodoks dini kurumları da kabuk değiştirmiştir. Patrikliğin yerini Kutsal Sinod, metropolitliklerin yerini de piskoposluklar almıştır. Piskoposluklar kendi içerisinde blagoçiniye, ondalık gibi alt birimlere ayrılmış ve geniş coğrafyalarda vekil papazlık statüsü hayata geçirilmiştir. Sibirya’da ilk vekil papazlık İrkutsk piskoposluğu olmuş, Yakut Bölgesi, Kamçatka piskoposluğunun vekil papazlığı statüsüne 1858’de yükseltilmiştir. Yakut’un vekil papazlık statüsüne yükseltilmesi Aziz Venyaminov tarafından tasarlanmıştır. Statü değişikliği Yakut’un kilise ağını güçlendirmek ve yeterli donanıma sahip din adamlarını buraya çekmeye yetmiştir. Yaklaşık olarak 12 yıl vekil papazlık olarak faaliyetini sürdüren Yakut Ortodoks Kilisesi 1870’te bağımsız bir piskoposluk olarak bölgenin en önemli dini merkezi olmuştur. Yakut’un piskoposluk statüsüne yükseltilmesi bölgenin idari anlamda yeniden şekillenmesine sebebiyet vermiş, blagoçiniye ve desyatinler ortaya çıkmıştır. Ayrıca bölge cemaat yapısı (prihod) yeniden düzenlenmiş ve Sahaların kayıtlı olduğu prihoddan başka cemaate geçişi yasaklanmıştır.Keywords : Rusya İmparatorluğu, Yakut Bölgesi, Ortodoks Kilisesi, Sahalar, Sinod, Piskoposluk