- Rusya Araştırmaları Dergisi
- Issue: 9
- İMPARATORLUK KAZAN ÜNIVERSİTESİ KÜTÜPHANECİSİ İOSİF FEDOROVİÇ GOTVALD’IN (1813-1897) RUS DOĞU BİLİMİ...
İMPARATORLUK KAZAN ÜNIVERSİTESİ KÜTÜPHANECİSİ İOSİF FEDOROVİÇ GOTVALD’IN (1813-1897) RUS DOĞU BİLİMİ ve RUS TÜRKOLOJİSİ’NE KATKILARI
Authors : Gülcan Inalcik
Pages : 29-42
Doi:10.48068/rusad.1228328
View : 73 | Download : 65
Publication Date : 2023-06-30
Article Type : Research Article
Abstract :Kazan Federal Üniversitesi N. İ. Lobaçevskiy Bilim Kütüphanesi günümüzde Rusya’nın en büyük ve en eski kütüphanelerinden ve ilim kurumlarından biridir. Kütüphane, 1804 yılında İmparatorluk Kazan Üniversitesi ile eş zamanlı kurulmuştur. Resmî olarak 1806 yılında ilk faaliyetlerine başlamıştır. Kütüphanenin temeli, içerisinde önemli devlet adamlarının şahsi kütüphanelerinin bulunduğu Birinci Kazan Gimnazyumu kütüphanesinden getirilen kitap fonlarıyla oluşturulmuştur. Kütüphanenin ilk yöneticisi ve ilk yazılı kataloğunu hazırlayan isim Kazan Üniversitesi profesörlerinden Yunan Dili ve Edebiyatı uzmanı Maximilian Storl (1761-1813)’dur. Rus matematikçi ve düşünür Nikolay İvanoviç Lobaçevskiy ise kütüphanenin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. N. İ. Lobaçevskiy rektörlük görevinin yanı sıra 1825-1835 yılları arasında kütüphanecilik görevini yürütmüştür. Onun döneminde hem yurt içi hem yurt dışındaki kurumlarla kitap değişimleri yapılmış, mevcut kitap fonları geliştirilmiş, halk için okuma salonu açılmış ve kütüphane için ayrı bir bina inşa edilmeye (1834) başlanmıştır. Lobaçevskiy’den sonra kütüphanecilik görevini 1835-1850 yılları arasında Kazan Üniversitesi Profesörü Doğu bilimci Karl Karloviç Foygt (Almanca: Karl Ambrosius Leonhard Voigt) (1808-1873) üstlenmiştir. K. K. Foygt’tan sonra kütüphanecilik görevini üstlenen ve bu görevi yaklaşık yarım asır sürdüren diğer isim Prusyalı Doğu bilimci İosif Fedoroviç Gotvald (1813-1897) olmuştur. İ. F. Gotvald, 19. yüzyılın ikinci yarısında Kazan Üniversitesi Kütüphanesi’nin baş kütüphanecisi olarak Kazan’da Doğu ile ilgili el yazması ve nadir eserlerin sınıflandırılması (tasnif), bu eserlerin koleksiyonlarının oluşturulması ve kataloglarının hazırlanması için büyük emek vermiştir. El yazması ve nadir eserlerden oluşan şahsi kütüphanesini 1895 yılında üniversite kütüphanesine bağışlamıştır. Rus Doğu bilimci ve Türkolog Nikolay Fedoroviç Katanov 1900 yılında Gotvald’ın biyografisi ile kütüphanesinin basılı bir kataloğunu kitap olarak basmıştır. N. F. Katanov’un hazırladığı kataloğa göre Gotvald’ın kütüphanesinde hem Doğu hem de Batı dillerinde yazılmış binlerce eser bulunmaktadır. Gotvald, Rusya’nın yayıncılık hayatında da aktif rol almış, yirmi yedi yıl Kazan Üniversitesi Basımevi’ni (1857-1884) yönetmiştir. Makalede, ilk önce Kazan Üniversitesi Kütüphanesi’nin kuruluş tarihi kısaca gözden geçirilmiştir. Daha sonra ise Kazan Üniversitesi kütüphanecisi Gotvald’ın hayatı, faaliyetleri ve ilmî çalışmaları ile ilgili bilgiler verilerek Rus Doğu bilimi ve Türkolojisi alanındaki katkılarından bahsedilmiştir. Bu çalışma, Türkçe literatürde Gotvald’ın hayatını, kütüphanesini ve ilmî çalışmalarını konu alan ilk çalışma olma özelliğini taşımaktadır.Keywords : Rusya, İosif Fedoroviç Gotvald, İmparatorluk Kazan Üniversitesi, Gotvald Kütüphanesi, Rus Doğu bilimi, Rus Türkolojisi