- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 32
- Bazı modern Arap belâgati kitaplarında istiareye yönelik tanımların ve tasniflerin değerlendirilmesi...
Bazı modern Arap belâgati kitaplarında istiareye yönelik tanımların ve tasniflerin değerlendirilmesi
Authors : Ahmet GEZEK
Pages : 1216-1231
Doi:10.29000/rumelide.1252882
View : 7 | Download : 2
Publication Date : 2023-02-21
Article Type : Research
Abstract :Klasik dönemden günümüze değin önemli belâgat kavramlarından biri olarak görülen ve kelime veya ifadenin benzeme gayesiyle başka anlamda kullanılması anlamına gelen istiarenin bugüne kadar birbirinden farklı tanımları ve tasnifleri yapılmış ve istiare üzerine müstakil eserler telif edilmiştir. İstiareyi iki tarafından biri hazfedilen teşbih olarak tanımlayan modern dönem Arap belâgati müelliflerinden Abdülaziz Atîk (ö. 1976) fi’l-Belâgati’l-‘Arabiyye: ‘İlmü’l-beyân adlı eserinde konuyu; benzeme yönüyle tasrîhiyye ve mekniyye; istiâre yapılan sözcüğün yapısı itibariyle asliyye ve tebeiyye; istiarenin iki tarafına ait özelliklerin durumu itibariyle muraşşaha, mücerrede ve mutlaka olarak üç kategoride değerlendirmiştir. İstiare-i temsîliyyeye müstakil bir alt başlık açan Atîk’in bu kategorizasyonu, Alî el-Cârim (ö. 1949) - Mustafa Emîn’in el-Belâgatü’l-vâdiha ve Muhammed Ahmed Kâsim - Muhyiddîn Dîb’in ‘Ulûmü’l-belâğa: el-Bedî‘ ve’l-beyân ve’l-me‘ânî kitaplarında büyük ölçüde benzer şekilde olmuştur. Muhammed b. Sâlih el-‘Useymîn’nin (ö. 2001) Dürûsu’l-belâğa’sında ve Ali Bulut’un Belâgat: Meânî, beyân, bedî‘’inde ise benzer tasnif durumu olmasına rağmen bu iki müellif istiare-i temsîliyyeye değinmemiştir. el-Belâğatü’l-‘Arabiyye: Te’sîl ve tecdîd adlı eserinde istiareyi sadece tasrîhiyye ve mekniyye olarak iki kısma ayıran Mustafâ es-Sâvî el-Cüveynî’nin (ö. 1988) bu durumuna karşın, Ahmed Mustafa el-Merâğî’nin‘Ulûmü’l-belâğa, Ahmed el-Hâşimî’nin (ö. 1943) Cevâhiru’l-belâğa, Hasen Habenneke el-Meydânî’nin (ö. 2004) el-Belâgatü’l-‘Arabiyye: Üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ ve Fadl Hasan Abbâs’ın (ö. 2011) el-Belâğa fünûnühâ ve efnânühâ kitaplarındaki istiare tasnifleri yukarıdaki müelliflerden daha kapsamlı olmuştur. Bu çalışmada son dönemde telif edilen ve ön plana çıkan bazı Arap belâgati kitaplarının istiareyle ilgili tanımları ve taksimleri incelenmiştir. Bu araştırmadaki amaç, modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinde istiare ile ilgili olarak farklı metodolojik yaklaşımları, tasnifleri ve istiareye yönelik kullanılan kavramları tespit etmektir.Keywords : Arap belâgati, belâgat kitapları, beyân, istiare