- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 32
- Taşıt folkloru: Gelin arabası yazılarında mizah
Taşıt folkloru: Gelin arabası yazılarında mizah
Authors : Emine ÇAKIR
Pages : 992-1015
Doi:10.29000/rumelide.1252851
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2023-02-21
Article Type : Research
Abstract :Toplumsal geçiş törenlerinden biri olan evlenme ritüeli etrafında gelin ve damatla ilgili birçok uygulamaya rastlanılmaktadır. Bu ritüellerden biri de gelinin baba evinden damat evine götürülmesi esnasında kullanılan taşıtlarla ilgilidir. Gelin göçü ya da gelin savması adı verilen bu pratikte, geçmişten bugüne tahtırevan, koçu/koçi, at, eşek, deve gibi çeşitli binitler, gelinin taşıtı olarak kullanılmıştır. Genellikle gelini ata bindiren Türkler; atın güzelini, uysalını, gösterişlisini seçmiş, atı da gelin gibi süslemiştir. Teknolojik gelişme ve modernleşmeyle birlikte özellikle 1970’lerden sonra kentte motorlu araçların bu taşıtların yerini aldığı söylenebilir. Bu çalışmanın konusu gelinin biniti etrafındaki toplumsal uygulamalardan biri olan gelin arabası yazılarının incelenmesidir. Çalışmada taşıt folkloru özelinde gelin taşıtındaki kültürel değişim ve dönüşümü, halk mizahı ve yazılı kültür üzerinden ortaya koymak amaçlanmıştır. Taşıt folkloru bağlamında birçok araştırmanın yapıldığı, fakat gelin arabası yazılarına odaklanan kapsamlı bir çalışmanın olmadığı belirlenmiştir. Gelin taşıtının süslenmesinde teknoloji ve yazılı kültürün bir sonucu olarak aracın plaka yerine "evleniyoruz”, "mutluyuz” ve evlenen çiftlerin isimlerinin baş harflerinin arka cama yazılması gibi klasik uygulamalara ilaveten son dönemlerde gelin arabalarında çeşitli mizahi içerikli yazıların tercih edildiği görülmektedir. Özellikle 2000’li yıllardan sonra gelin arabası süslenirken araca yazı yazma geleneğinin yaygınlaştığı ve zamanla çeşitlendiği anlaşılmaktadır. Çalışmada öncelikle Türk kültür tarihinde gelinin biniti etrafındaki uygulamalara yer verilmiş sonrasında internet ortamından tespit edilen yaklaşık 200 gelin arabası yazısı, tematik ve biçimsel olarak tasniflenerek mizah kuramlarıyla incelenmiştir. Bunun neticesinde gelin arabası yazılarıyla ilgili tematik 23, biçimsel 16 başlık belirlenmiştir. Toplumsal belleğe ayna tutan bu veriler, gelinin taşıtı konusundaki kültürel değişimi ve halkın mizah anlayışını açıkça ortaya koymaktadır. Gelin arabası yazılarının uyumsuzluk, üstünlük, rahatlama, semantik ve tek yönlü mizah kuramlarıyla ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Her ne kadar taşıtın adı gelin arabası olsa da araca yazılan yazıların büyük oranda eril dile sahip olduğu, bu bağlamda kültürel anlamda taşıtın işlevinin de zamanla değiştiği ve bu durumun toplumsal cinsiyetle ilişkili olduğu belirlenmiştir. İcat edilmiş bir gelenek olarak ele aldığımız gelin arabası yazılarının; taşıt folkloru, kültürel değişim ve mizah odaklı araştırmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.Keywords : Toplumsal uygulama ve ritüeller, taşıt folkloru, gelin biniti, gelin arabası yazıları, mizah, Folklore, vehicle folklore, bridal carriage writings, humor