- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 32
- Esrâr Dede Dîvânı’nda Hurufîlikle ilgili unsurlar
Esrâr Dede Dîvânı’nda Hurufîlikle ilgili unsurlar
Authors : Hayriye DURKAYA
Pages : 772-781
Doi:10.29000/rumelide.1252844
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2023-02-21
Article Type : Research
Abstract :Harfler, çok eski zamandan beri birer sembol olmanın ötesinde mistik bir yöne sahip olmuştur. Varlığı anlamak veya anlamlandırmak isteyen toplumlar, bunu zaman zaman harfler üzerinden açıklamaya çalışmışlardır. İslam dünyasında ise harfleri, kendi inançlarını sistemleştirmede kullanan en önemli zümre Hurufîlerdir. Fazlullah-ı Hurûfî’nin (öl. 796/1394) kurucusu olduğu bu mistik felsefede Arap ve Fars alfabesindeki harfler ile bu harflerin toplamı olan 28 ve 32 sayıları, varlığı anlamlandırmada hareket noktası olarak kabul edilmiştir. Hurufîlik, zaman içerisinde şeriata aykırı olarak görüldüğünden ortadan kaldırılmaya çalışılsa da farklı tarikatlara etki etmek suretiyle bir şekilde varlığını sürdürmüştür. Bu tarikatlardan birisi de Mevlevîliktir. Bazı Mevlevîler, asla Fazlullah’ı bir şeyh olarak görmemek kaydıyla Hurufîlik çerçevesinde değerlendirilebilecek ifadelere yer vermişlerdir. 18. yüzyıl klasik Türk edebiyatı şairlerinden Esrâr Dede de bu isimlerden biridir. Mevlevî şairler arasında önemli bir yere sahip olan Esrâr Dede, Mevlevîliğe intisap etmesi dolayısıyla "dede” unvanını almıştır. Çeşitli eserler kaleme alan bu mutasavvıf şair, 1211/1796 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Esrâr Dede Dîvânı yazdığı eserlerden biri olup divanda, Hurufîlikle ilgili bazı kavramların geçtiği görülür. Bundan hareketle çalışmada Hurufîlik ile Mevlevîlik arasındaki etkileşim açıklanarak bazı Mevlevî şairlerin, bu münasebete istinaden Hurufî söylemlere yer verdiği örneklerle gösterilmeye çalışılmış ve son olarak Esrâr Dede Dîvânı’nda bulunan Hurufî unsurlar hakkında bilgi verilerek ilgili divandan örnek beyitler sunulmuştur.Keywords : Hurufîlik, Mevlevîlik, klasik Türk edebiyatı, Esrâr Dede Dîvânı