- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 32
- Eski Anadolu Türkçesinde -dUK sıfat-fiil ekinin -mA isim-fiil eki işlevi üzerine
Eski Anadolu Türkçesinde -dUK sıfat-fiil ekinin -mA isim-fiil eki işlevi üzerine
Authors : İsmail GÜNEŞ
Pages : 239-255
Doi:10.29000/rumelide.1252744
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2023-02-21
Article Type : Research
Abstract :İnsanlar arası ilişkilerde bildirişim aracı olan dil canlı ve sosyal bir varlıktır. Canlı varlıklar için değişim kaçınılmaz olduğundan dil de bu değişme ve gelişmelerin dışında kalmamakta ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar doğrultusunda kendi sisteminin işleyişine bağlı olarak değişebilmektedir. Türk dilinin geçmişten günümüze uzanan tarihî arka planı incelendiğinde farklı nedenlere bağlı olarak yaşanan değişme ve gelişmelerin izlerini bulmak mümkündür. Türk dilinin sahip olduğu zengin ek sistemi, dilsel bir görevin farklı yapılarla yerine getirilmesine olanak vererek dilin ifade gücünü artırmaktadır. Bu durum, eklerin söz diziminde anlamsal olarak farklı görevler üstlenmesine ve işlevsellik açısından zenginleşmesine katkı sağlamaktadır. Eklerin işlevsel açıdan kullanım özelliklerinin saptanmasında söz konusu eklerin içinde yer aldığı yapılar, işlevsel açıdan birbirleriyle karşılaştırılarak bir denkleştirme işlemi uygulanabilir. Bu türden denkleştirme çalışmalarıyla farklı işlevlere sahip olan eklerin söz dizimsel yapıda aynı veya benzer bir anlamda kullanıldığı ortaya konabilir. Türkçede bir ekin kendi asli işlevi yanında başka bir ekin anlam ve görevini yüklenmesine tarihî ve çağdaş lehçelerde rastlanmaktadır. Batı Türkçesinin ilk dönemi olan Eski Anadolu Türkçesi döneminde birbirinden farklı eklerin kimi zaman aynı anlam ve görevde kullanıldığı gözlemlenmektedir. Bu döneme ait eserlerde, farklı ekler arasında rastlanan işlevsel denkliklerden biri de -dUk sıfat-fiil ekiyle -mA isim-fiil eki arasında görülmektedir. Bu çalışmada sıfat-fiil eklerinden -dUK ile -mA isim-fiil ekinin Eski Anadolu Türkçesindeki eş değer işlevsel özellikleri dönem metinlerinden alınan örneklerden hareketle incelenecektir.Keywords : Eski Anadolu Türkçesi, işlevsel denklik, -dUk eki, -mA eki