- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 27
- Harezm Türkçesinde tek şekilli ve çok işlevli bir ek: -A
Harezm Türkçesinde tek şekilli ve çok işlevli bir ek: -A
Authors : Emine GÜLER
Pages : 85-96
Doi:10.29000/rumelide.1104139
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2022-04-21
Article Type : Research
Abstract :Bir dildeki söz varlığının genişliği ve söz yapım yollarının işlevselliği o dilin anlam üretme kabiliyetini göstermesi açısından önemlidir. Sözcük üretim imkânları geniş olan diller, kavramlara karşılık üretmekte çok fazla zorlanmaz. Türkçe, sondan eklemeli yapısıyla sözcük türetme konusunda sınırsız seçeneğe sahip bir dildir. Çalışmanın konusunu teşkil eden Harezm Türkçesi (11-12.yy.); Oğuz, Kıpçak ve diğer yerli halkların Harezm bölgesinde birlikte yaşayarak kaynaşmasıyla meydana getirdikleri karma özellikte bir yapı arz eder. Karahanlı Türkçesi ile Çağatay Türkçesi arasında bir geçiş niteliği taşıyan dönem eserlerindeki söz varlığı ve sözcük türetmede kullanılan yapısal unsurlar da bu etnik kaynaşmadan dolayı çeşitlilikler gösterir. Bu karma yapının belirlenmesinde yapısal biçimlerin kullanımı dikkat çeker. Eski Türkçeden itibaren işlek olarak kullanılan –A eki Harezm Türkçesi eserlerinde sözcük türetmede yararlanılan eklerdendir. Tek şekilli ve çok işlevli bir ek olan –A, yapım eki görevinde adlaştırma ve eylemleştirme eki olarak isimlerden isim ve fiil; fiillerden yine fiil ve isim türetir. Kimi zaman türetim ekleri cümlelerde türetim işlevi dışında farklı çekim görevleri ile de kullanılırlar. -A eki de isim soylu sözcüklere eklenerek onların cümlelerde diğer sözcüklerle ilişki kurmasını sağladığında ve fiil kök ya da gövdelerine eklenerek cümlelere tasarlama anlamı kattığında çekim eki işlevi görür. Çalışmada Harezm Türkçesinde tek şekilli ve çok işlevli bir ek olan -A eki işlevleri yönünden incelenerek Türkçenin sınırlı biçimlerle sınırsız anlam ifade etme yeterliliği gösterilmeye çalışılmıştır.Keywords : Harezm Türkçesi, çok işlevlilik, ekler