- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: 26
- Ziya Paşa’nın Terci-i Bend’inde tasavvuf meseleleri
Ziya Paşa’nın Terci-i Bend’inde tasavvuf meseleleri
Authors : Funda ÇAPAN ÖZDEMİR
Pages : 441-448
Doi:10.29000/rumelide.1073955
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2022-02-21
Article Type : Research
Abstract :Ziya Paşa’nın Terci-i bend’i, hem kendi dünya görüşü hem de İslâm âleminin hayat anlayışını ifade etmesi bakımından dikkate değerdir. 1829 doğumlu Ziya Paşa, iyi bir eğitim alır ve Sadaret Mektubi Kalemi’nde çalışmaya başlar. Encümen-i Şuara mensupları, dönemin tanınmış şair ve edebiyatçıları ile tanışarak, klasik edebiyat kültürünü geliştirir. Mustafa Reşit Paşa’nın önayak olmasıyla sarayda kâtip olarak çalışır. Âli Paşa ile anlaşmazlıkları büyüyünce, İstanbul’dan uzaklaştırılır. V. Murat’ın tahta geçmesiyle de Maarif müsteşarlığına atanır; II. Abdülhamit’in padişah olmasıyla da Kanun-ı Esasi Encümeni’nde çalışır ve Adana’ya vali olur. İkbal ve idbâr merhaleleri arasında geçen siyasî gelgitlerle dolu hayat tecrübeleri edinen Ziya Paşa, Terci-i bend’inde kendi "ben” duygusunun yanı sıra tasavvuf meselelerine dair bilgileri ve görüşleri konu edinir. Tanrı’nın mutlak egemenliği, insan ruhu, adalet fikri, zalim-mazlum tezatlığı, akıl, irade, ibret alma fikri gibi metafizik konularındaki hissiyatını ve fikirlerini işler. Terci-i bend’inde konu ettiği tasavvuf meseleleri, İslâm âleminin hayat anlayışını ve şark felsefesinin bazı zihniyet meselelerini, konu etmesi bakımından dikkate değerdir. Tasavvuf inancı, zaman içinde toplumun duygu ve düşünce sınırlarını geniş ölçüde etkileyerek, dinî-tasavvufî terimler yoluyla da dilimizi zenginleştirmiştir. Tasavvuf anlayışı ve terimleri, insanı sevgi ve umut merkezine koyan düşünce tarzı; Yaratan’ı, insanı, dünyayı ve kâinatı tefekküre geniş bir imkân sağlar. Bu bağlamda Kur’ân-ı Kerîm ve hadis-i şerifler, menkıbelerle tasavvufî anlayış, Türk edebiyatını da yoğurarak, bu edebiyata insanî ve fikrî bir yön vererek, kaynaklık etmiştir. Çalışmamızda, tasavvufî anlayışı ve bu anlayışın terminolojisini bilen Ziya Paşa’nın Terci-i bend’inde geçen tasavvuf bilgilerini ve terimlerini tematik bir inceleme konusu yaptık.Keywords : Ziya Paşa, Terci-i bend, tasavvuf, şiir, terim, kâinat, zihniyet