"Üzeri" kelimesi hakkında bazı dikkatler
Authors : Aslı ZENGİN
Pages : 274-281
Doi:10.29000/rumelide.948360
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2021-06-21
Article Type : Research
Abstract :Yer zarfı ve son çekim edatı olarak kullanılan üze kelimesi tarihî Türk lehçeleri üzerinde art zamanlı olarak ele alınmıştır. Kelimenin yalın hâlde kullanıldığı eski Türk yazıtlarından yola çıkılarak araştırmacıların kelime hakkında yaptıkları kök ve ek tartışmaları, okuma ve anlamlandırma meselelerine kısaca değinilmiştir. Makalenin asıl konusunu oluşturan ise üze kelimesi ile aynı kökten türeyen ve Kıpçak tesirinde gelişen Altın Ordu sahasından kalan Kırım yarlık bitiglerinde ve Memluk Kıpçakçasına ait dil yadigarlarından Münyetü’l-Guzāt’ta karşımıza çıkan üzeri, üzerine ve üzerindin kelimelerinin yapısıdır. Yer zarfı ve son çekim edatı görevinden ziyade artık kalıcı bir isim olarak karşımıza çıkan bu kelimeler, Karışık dilli eserlerde, Oğuz Türkçesiyle yazılmış en eski sözlük olan Bahşayiş Lügatında, Eski Anadolu Türkçesine ait eserlerde ve Osmanlı Türkçesi ile yazılmış ilk gramer kitabı olan Müyessiretü’l-Ulûm’da tespit edilmiştir. Konu ile alakalı olarak ortaya atılmış çeşitli görüşler dikkate alınarak bu kelimenin yapısı hakkında fikir ortaya konulmak suretiyle sahaya katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.Keywords : üze, üzeri, yön ekleri, iyelik ekli yapılar, tarihî Türk lehçeleri