- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: Ö8 Special Issue
- "İbnü’l-vakt" ve "ebü’l-vakt" kavramlarının klasik Türk tasavvuf edebiyatındaki ...
"İbnü’l-vakt" ve "ebü’l-vakt" kavramlarının klasik Türk tasavvuf edebiyatındaki kullanımı
Authors : Alper Günaydin
Pages : 326-336
Doi:10.29000/rumelide.814282
View : 15 | Download : 7
Publication Date : 2020-11-21
Article Type : Research
Abstract :Tasavvuf ile ilgilenenler fark ederler ki seyr ü sülûk denilen yolda sûfînin pek çok vasfı ve makamı vardır. Bu makamların isimlerinin, tarikatların muhtelif ana ve ara kollarına göre de ayrıca farklı isimler aldığı göz önünde bulundurulursa, sayıları daha da artar. Tüm bu makam, vasıf ve sıfatlar, gördüğümüz kadarıyla şu iki kavramla ilgilidir; ibnü’l-vakt ve ebü’l-vakt. Tasavvufa göre ibnü’l-vakt, geçmiş ve gelecek kaygısından kurtulan ve yalnızca bugünü değerlendirmekle meşgul olan; ebü’l-vakt ise tüm zamanların endişesinden tamamen kurtulan kişi olarak tanımlanabilir. Yani bu iki kavram sâlikin, vakt ile ilişkisi bağlamında tüm seyr ü sülûk adlı manevi yolculuğunu iki ana kısma böler; ibnü’l-vakt olanlar ve ol[a]mayanlar. Çalışmada önce bu iki kavramın İbnü’l-Arabî, İmâm-ı Rabbânî, Kuşeyrî ve Sühreverdî’nin tasavvufun temel klasikleri ve ana referans kaynakları sayılan muhtelif eserlerinden referansla literatürde nasıl geçtiği ele alınacak; daha sonra, klasik Türk tasavvuf edebiyatının önde gelen isimleri olan Mevlânâ, Niyâzî-i Mısrî, Askerî, Bursevî ve Usûlî’nin şiirlerinden hareketle bu kavramların bizzat mutasavvıf şairlerce nasıl algılandıkları ortaya konulacaktır. Araştırmaya bu mutasavvıf şairlerin dâhil edilmesinin sebebi ise temsil ettikleri yahut mensubu oldukları Mevlevîlik, Gülşenîlik, Halvetîlik vb. Türk tasavvufunun farklı ekollerinin meseleye nasıl baktığını ortaya koyabilmektir. Yine örneklem yapılırken ibnü’l-vakt ve ebü’l-vakt kavramlarının bilhassa lafzen veya mealen doğrudan birlikte geçtiği yerler tercih edildi. Sonuç itibariyle bu çalışmada ibnü’l-vakt ve ebü’l-vakt kavramlarının tanımları yapıldı, tasavvuf edebiyatındaki kullanımları tespit edildi, İnsan-zaman münasebetinin psikolojik boyutunu ihtiva eden bu kavramların, şairlerce nasıl algılandığı ortaya konularak bazı değerlendirmeler yapıldı.Keywords : İbnü’l-vakt, Ebü’l-vakt, klasik Türk tasavvuf edebiyatı, divan edebiyatı, zaman