- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: Ö8 Special Issue
- Tuvacada ad öbeklerinin söz dizimsel işlevleri
Tuvacada ad öbeklerinin söz dizimsel işlevleri
Authors : Uğur ALTUNDAŞ
Pages : 39-53
Doi:10.29000/rumelide.814070
View : 9 | Download : 3
Publication Date : 2020-11-21
Article Type : Research
Abstract :Türkiye’de söz öbeklerinin belirlenmesinde kimi zaman öbeğin ana unsuru kimi zaman da yardımcı unsur esas alınmıştır. Bu durum alanyazında birbirinden farklı türde ve sayıda öbek türünün tanımlanmasına sebep olmuştur. Bu sebeple çalışmada söz öbekleri dil bilim kuramlarından hareketle Evrensel dil bilgisi bakış açısıyla ele alınacaktır. Evrensel dil bilgisi terimi, bu çalışmada söz öbeklerine dil bilimsel bakış açısıyla yaklaşan tüm kuramlar kapsamında değerlendirilecektir. Evrensel dil bilgisinde söz öbeklerinin iki temel ögesi bulunmaktadır: baş (head) ve tümleç (complement). Söz öbeklerinin bu iki ögesi arasında yönetim ilişkisi vardır. Baş öge yöneten, tümleç ise yönetilen unsur olarak ele alınmaktadır. Evrensel dil bilgisi, söz öbeklerini baş ögenin sözcük türüne göre adlandırır. Böylece öbeğin baş ögesinin ad, sıfat, zarf, ilgeç veya eylem olma durumuna göre ad öbeği (AÖ), sıfat öbeği (SÖ), zarf öbeği (ZÖ), ilgeç öbeği (İÖ) ve eylem öbeği (EÖ) olmak üzere beş söz öbeği türü tanımlanır. Bu sınıflandırma, sözlüksel kategorilere dayanmaktadır. Bununla birlikte kimi dil bilim kuramları, söz konusu söz öbeklerinin diğer öbek türleriyle olan ilişkisine odaklanır. İşlevsel dil bilgisi, söz öbeklerini bu ilişkilere dayanan işlevler açısından değerlendirir. Söz dizimsel işlevler, bunlardan bir tanesidir. Söz dizimsel işlevler temelde öbeklerin eylemle olan ilişkisini yansıtır ve alanyazında özne, nesne, yüklem vb. şekillerde ele alınır. Bu çalışmada Tuvacada AÖ’ler söz dizimsel işlevler açısından değerlendirilecektir. Söz dizimsel işlevler ögelerin birbirleriyle olan ilişkileri ile ilgilidir. Bu ilişkiye dayanan anlamsal roller, yüklem ile diğer ögeler arasındaki bağı kuran durum ekleriyle sağlanır. Böylelikle Tuvaca AÖ’lerin hangi biçim bilgisel düzeylerde tümcede hangi söz dizimsel işlevleri karşılayabildiği ortaya konulacaktır.Keywords : Tuvaca, söz öbekleri, evrensel dil bilgisi, işlevsel dil bilgisi, söz dizimsel işlevler