- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Issue: Ö8 Special Issue
- Kendi kendine / kendiliğinden olma / oluş bildiren eylemlerin sınıflandırılması üzerine
Kendi kendine / kendiliğinden olma / oluş bildiren eylemlerin sınıflandırılması üzerine
Authors : Kerime ÜSTÜNOVA
Pages : 1-13
Doi:10.29000/rumelide.814056
View : 11 | Download : 2
Publication Date : 2020-11-21
Article Type : Research
Abstract :Eylemlerin sınıflandırılmaları konusu, Aristo’dan günümüze pek çok araştırmacı tarafından ele alınmış; anlamsal, biçimsel, yapısal özellikler, kılınış, görünüş vb. çok farklı dil bilimsel roller göz önünde bulundurularak birbirinden farklı çalışmalarla ortaya konmuştur. Ancak çatı ulamının sınıflandırmalarda göz ardı edilişi dikkat çekicidir. Kendi kendine / kendiliğinden olma / oluş bildiren eylemler, dil çalışmalarında daha çok anlamsal ve yapısal özelliklerinden yola çıkılarak sıklıkla oluş eylemleri olarak ele alınır. Farklı yaklaşımlar, kendi kendine / kendiliğinden olma / oluş bildiren eylemler konusunda da geçerli olduğundan hiçbir sınıflandırma birbirini tutmaz. Ortak noktaları olmakla birlikte birbirlerinden ayrılan yönlerinin bulunuşu, bunların da kendi içinde sınıflandırılmasını kaçınılmaz kılar. Kendi kendine / kendiliğinden olma / oluş bildiren eylemlerin birbirlerinden farklı olmalarını sağlayan canlı-cansız özne ayrımı; çatı ekleri olarak tanımlanan {-n}, {-l}, {-ş}, {-DIr}, {-t}, {-Ar}, {-Ir}, {-r} eklerinden birini hangi işlevle olursa olsun alıp almamaları ve öge ekleme, öge çıkarma, öge değiştirme, öge silme adı verilen dil olayları eylemlerin sınıflandırılmasında belirleyici olmalıdır. Bu çalışmada, en büyük fark olarak görülen bu özelliklerden hareketle kendi kendine / kendiliğinden olma / oluş bildiren eylemlerin, üst başlıkta oluş eylemleri ve olma bildiren eylemler olarak sınıflandırılışı değerlendirilecektir. Sınıflandırmada söz konusu eylemlerin birbirlerinden farklı olmalarını sağlayan 1. canlı-cansız özne ayrımı, 2. öznenin yapılan işi algılayıp algılamayışı, 3. öznenin bilinç düzeyi, 4. öznenin eylemden etkilenen / olduran / olan dil bilgisel birimleri olarak hizmet edip etmeyişi, 5. biçim birimsel yöntemle çatı ulamına katılma biçimi (çatı eklerinden birini hangi işlevle olursa olsun alıp almamaları), 6. kurulan cümlelerde öge ekleme, öge silme, öge değiştirme olaylarının gerçekleşip gerçekleşmemesi ölçüt olarak kullanılacaktır.Keywords : Oluş eylemi, olma eylemi, morfolojik çatı, öge ekleme, öge çıkarma, öge değiştirme