- RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
- Special Issue
- Klasik Türk Şiiri Terminolojisini Belâgat Çerçevesinde Anlamlandırma
Klasik Türk Şiiri Terminolojisini Belâgat Çerçevesinde Anlamlandırma
Authors : Üzeyir ASLAN
Pages : 211-221
Doi:10.29000/rumelide.454269
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2018-08-20
Article Type : Other
Abstract :Şair tezkireleri klasik Türk edebiyatının en önemli biyografi kaynaklarıdır. Türkçe yazılmış en eski tezkire Ali Şîr Nevâyî’nin Mecâlisü’n-Nefâ’is’ idir. Ondan sonra kaleme alınan Sehî Bey’in Heşt Bihişt’ i Nevâyî’nin eserini örnek alır. 15. yy.dan 19. yy.a kadar klasik tarzda tezkireler yazılmaya devam etmiştir. Arap ve Fars edebiyatındakiler de dahil olmak üzere bu eserlerde ortak terminoloji kullanılmaktadır. Latîfî Tezkiresi örneğinden hareketle bu terminolojinin şimdilik bir kısmının, klasik edebiyatın retoriğini oluşturan fesâhat ve belâgat kuralları çerçevesinde hangi anlamda kullanılmış olabileceğini inceledik. Latîfî Tezkiresi’ nde geçen kavramlardan bazıları şunlardır: selîs, selâset, revân, latîf, letâfet, hoş, nâzük, rakîk, lezzet, güşâde, vâzıh, rûşen, lâyıh, metîn, ma’mûr, muhkem, râsıh, garâbet, vahşiyyât, hâyîde, yâve, gılzet, sâde, sathî, pâk, sâf, hemvâr, muhayyel, rengîn, tasannu’, musanna’, tetebbu’, tercüme, taklîd. Bu kavramlardan selîs, revân (akıcılık); latîf, hoş, nâzük, rakîk, lezzet (tatlılık); güşâde, vâzıh, rûşen, lâyıh (açıklık); metîn, ma’mûr, muhkem, râsıh (sağlamlık); garâbet, vahşî (alışılmışın dışında kullanım); hâyîde, yâve, gılzet (bayağılık) fesâhatle ilgilidir. Sâde, sathî, pâk, hemvâr (me’ânî); muhayyel, rengîn, zîbâ (beyân); masnû’, san’at, tasannu’, musanna’ (bedî’) ise belâgatle ilgilidir. Bu kavramlar doğrudan şiiri niteler. Tetebbu’, tercüme, taklîd ise şiirin oluşum aşamasını ifade eder.Keywords : Tenkit, terim, fesahat, belâgat, Latîfî