- Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: 16
- Kazasker Manav İvaz Efendi’nin "Furûku’l-Usûl" Adlı Risalesinin Metin ve Tercümesi...
Kazasker Manav İvaz Efendi’nin "Furûku’l-Usûl" Adlı Risalesinin Metin ve Tercümesi
Authors : Ahmet Inanir
Pages : 47-74
Doi:10.32950/rteuifd.596889
View : 11 | Download : 8
Publication Date : 2019-12-20
Article Type : Research
Abstract :Bu çalı ş ma, Kazasker Manav İ vaz Efendi’nin fıkıh usulü sahasında "Furûku’l-usûl” adlı risalesinin metin ve tercümesini konu edinmektedir. Eser her ne kadar hacim bakımından küçük olsa da furûk konularının e ş bâh ve’n-nazâir eserleri içinde de ğ erlendirildi ğ i bir dönemde müstakil bir risale olarak yazılmı ş , alanındaki sınırlı çalı ş malardan biridir. Furûku’l-usûl’ün kime ait oldu ğ u konusu literatürde ihtilaflıdır. Bazı kaynaklar Ş eyhülislam İ bn Kemal Pa ş a’ya (ö. 940/1534) isnat ederken bazıları ise Kazasker Manav İ vaz Efendi’ye (ö. 994/1586) isnat etmektedir. Nitekim Muhammed b. Abdülaziz el-Mübârek risaleyi İ bn Kemal Pa ş a’ya nispet etmi ş ve dört yazma nüshaya dayalı olarak tahkik etmi ş tir. Tarafımızdan yapılan incelemede bu nüshalara ilave olarak dört nüsha daha tespit edilmi ş ve konu bir makalede de ğ erlendirilmi ş tir. Netice itibariyle söz konusu risalenin Manav İ vaz Efendi’ye ait oldu ğ u sonucuna ula ş ılmı ş tır. Müellif XVI. asırda döneminin en gözde medreselerinde otuz yıla yakın müderris olarak çalı ş masının yanı sıra Bursa ve İ stanbul kadılı ğ ı yapmı ş tır. Di ğ er taraftan farklı aralıklarla Anadolu ve Rumeli Kazaskerli ğ i vazifelerini icra etmi ş tir. Ara ş tırma konusu risaleyi de müderris oldu ğ u dönemlerde kaleme aldı ğ ı söylenebilir. Risale tek ba ş ına Osmanlı medreselerinde fıkıh usulü derslerinin nitelik ve ders materyali bakımından hususiyetini gösteren bir resim gibidir. Bu resim Osmanlı fakihlerinin kendilerinden önce yazılan usul literatürüne hâkim olarak onları ş erh, hâ ş iye, ta’lik ve risalelerle açıklayıp özetlediklerini göstermektedir. Müellif, risalede kırk be ş ba ş lıkta doksana yakın ş ekil bakımından benzer, hüküm bakımından farklı fıkıh usulüne dair kavramı özetle tanımlamakta ve bir misal ile aralarındaki farkları açıklamaktadır. Zira müellif risalenin giri ş inde istifade ederken hatırlatıcı, anlatırken de yardımcı olacak ve her düzeydeki ö ğ rencilerin kolayca ezberleyebilece ğ i mahiyette olmasına gayret etti ğ ini belirtmektedir. Bu bakımından günümüz lisans ve lisansüstü ilahiyat ö ğ rencilerinin fıkıh usulü alanında istifade edebilecekleri bir ders materyalidir. Yararlı olaca ğ ı dü ş üncesiyle bu risale yeni nüshalar ı ş ı ğ ında gözden geçirilerek tercüme edilmi ş tir.Keywords : Furûku’l-usûl, Manav İvaz Efendi