- Rahva Teknik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi
- Cilt: 3 Sayı: 2
- Bitlis-Hizan Isbayerd Beyliği Kalesi ve Çevresindeki Taşınmaz Kültür Varlıkları
Bitlis-Hizan Isbayerd Beyliği Kalesi ve Çevresindeki Taşınmaz Kültür Varlıkları
Authors : Mesut Gül
Pages : 106-124
View : 112 | Download : 63
Publication Date : 2023-12-30
Article Type : Research
Abstract :Bitlis ili Hizan ilçesindeki Isbayerd Kalesi, Esenler ve Derince köyleri arasında vadilerin birleştiği stratejik bir noktada yer almaktadır. Yerel ismiyle "Tağka Sparyete” olarak adlandırılan yerleşim, tüm vadiye hakim yalçın bir kayalık üzerine inşa edilen kalesi, eski yerleşimde bulunan Tağ Medresesi, medrese çevresinde bulunan hazire ve sivil mimariden müteşekkildir. Yerleşim ile ilgili bilgilere Yeniçağ ve Yakınçağ Osmanlı kaynakları ile dönemin yerel kaynaklarında rastlanmaktadır. Isbayerd Kalesi bir beylik merkezi olup, çevresindeki bazı köyler bu beylik merkezine bağlıdır. Isbayerd Kalesi, bölgedeki kale mimarisinin yer şekillerine göre biçimlendiği tarzda iki kademeli şekilde inşa edilmiştir. Kalenin Osmanlı döneminde inşa edilmesi ve sonrasında yerleşim yeri olarak kullanılmamasından dolayı büyük oranda mimari kalıntılar günümüze yıkık şekilde ulaşmıştır. Ayrıca kalenin kuzeydoğusunda günümüze bir duvar kalıntısı ulaşabilen Tağ Medresesi ve kuzeyinde bu kalede ikamet etmiş bey ve ailesine ait mezar taşlarının bulunduğu hazire yer almaktadır. Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetindeki Isbayerd Beyliği; kalenin bulunduğu yönetim alanı dışında bölgedeki birçok yerleşime de hüküm etmekteydi. Bölgedeki ticaret ağı ve dini hayata ev sahipliği yapmış yerleşimlerin odağında olması gibi etkenlerden dolayı günümüzde kazı çalışmaları ile ortaya çıkartılabilir ve ziyaret açılabilir potansiyele sahip önemli bir yerleşim merkezidir. Bu çalışma kale ve etrafındaki taşınmaz kültür varlıklarının sanat tarihi açısından bütünsel değerlendirilmesi ve tanıtılması, yanlış bazı bilgilerin düzeltilmesi ve önerileri kapsamaktadır.Keywords : Osmanlı Devleti, Yurtluk-Ocaklık, Isbayerd Beyliği, Kale Mimarisi, Medrese, Mezar Taşı.