- Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi
- Issue: 22
- Makam Nazariyesine Halk Mûsikîsi Üzerinden Bir Bakış: Tam Perdelerle Segâh’ta Karar Eden Makam ve Te...
Makam Nazariyesine Halk Mûsikîsi Üzerinden Bir Bakış: Tam Perdelerle Segâh’ta Karar Eden Makam ve Terkibler
Authors : Hakan Aykurt
Pages : 38-56
View : 13 | Download : 5
Publication Date : 2022-09-01
Article Type : Research
Abstract :Bu araştırmada, halk mûsikîsi repertuvarının makam nazariyesi açısından incelenmesine yer verilmiştir. Segâh makamı, Anadolu edvar geleneğinden günümüze nazarî kaynakların tarifleri ve icra alanının seçkin örnekleri incelendiğinde kendi hanesi olan Segâh perdesinden âgâz ederek, tam perdelerle seyir edip yine Segâh perdesinde karar eden bir makamdır. Âgâz ve kararını aynı perde üzerinde gerçekleştirdiği için dairesel hareket tarzına sahiptir. Segâh perdesi dışında herhangi bir perdeden âgâz ediş Segâh perdesinde karar ettiğinde ise doğrusal hareket tarzı meydana gelmektedir. Bu durumda farklı bir hareket tarzı oluşması ve farklı âgâz perdesi kullanılması sebebiyle bu tip ezgilerin yaygın kanının aksine Segâh makamı olarak adlandırılamayacağı açıktır. Bu doğrultuda araştırmada, halk mûsikîsi repertuvarında tam perdeler ile seyir edip Segâh perdesinde karar eden eserleri ezgisel hareket tarzı temelli makam anlayışlarına göre analiz ederek, âgâz edilen perdeye göre oluşan makam veya terkiblerin tespit edilmesi ve bu doğrultuda makam nazariyesi alanına halk mûsikîsi incelemeleri üzerinden katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak, halk mûsikîsi repertuvarından amaçlı örneklem yöntemiyle seçilen, tam perdeler ile seyredip Segâh perdesinde karar eden 160 adet eserin âgâz perdeleri tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre örneklem eserlerde toplamda 6 farklı perdeden âgâz edildiği tespit edilmiştir. Bunlar yoğunluklarına göre Neva, Eviç, Gerdaniye, Hüseynî, Segâh ve Çargâh perdeleri olarak sıralanmaktadır. Dizi odaklı makam anlayışında tamamı Segâh makamı olarak kabul edilebilecek örneklem eserlerin, ezgisel hareket temelli makam anlayışında âgâz perdesinin makam adlandırmasının temeli olması sebebiyle aslında 6 farklı makam-terkib yapısına sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Segâh makamı tariflerine tam olarak uyan eserlerin, örneklemin yalnızca %9’unu oluşturması ise araştırmanın dikkat çeken sonuçlarından biridir. Buna göre, her bir âgâz perdesi için güncel ve tarihsel nazarî kaynaklardan alınan makam ve terkibler, adlandırma-sınıflandırma önerileri olarak sunulmuştur.Keywords : Halk Müziği, Makam, Terkib, Makam teorisi, Ezgisel hareket tarzı