- Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
- Issue: 58
- XVI. YÜZYILDA BARLA ŞEHRİ VE BARLA’DAKİ VAKIFLAR
XVI. YÜZYILDA BARLA ŞEHRİ VE BARLA’DAKİ VAKIFLAR
Authors : Behset KARACA, D. Volkan KARABOĞA
Pages : 89-102
Doi:10.30794/pausbed.1291474
View : 50 | Download : 41
Publication Date : 2023-09-08
Article Type : Research Article
Abstract :Bu çalışmada, 1478, 1501, 1523, 1530 ve 1568 yıllarına ait tapu tahrir defterleri esas alınarak Barla şehri ve vakıflarına dair bilgilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Barla şehri, 1478’den 1568’e kadar mahallelere ayrılmamış ve "nefs” olarak kaydedilmiştir. İlk defa 1568 yılında 9 Müslüman ve bir Rum mahallesine ayrıldığı bilinmektedir. Barla nahiyesi/kazası kırsallıktan daha ziyade şehir hayatıyla öne çıkmaktadır. Bundan dolayı nüfusun büyük çoğunluğu şehirde yaşamaktadır. Şehirde, 1478 tarihinde 471 Müslüman, 312 Hristiyan olmak üzere toplamda 783 kişinin meskûn olduğu bilinmektedir. Şehir hâsılı ise 18109 akçedir. 1501’de şehirde 1787 kişi yaşamakta olup bunların 467’si gayrimüslimdir. 1501’de şehir hâsılı vakfa ayrılanlarla birlikte 24082 akçedir. 1523 ve onun icmali olan 1530 tarihli defterde şehirde 1510 civarında kişi olup bunun 340 kadarı Rumlardan meydana gelmektedir. 1523–1530 yılında vakıflara ayrılanlarla birlikte şehir hâsılı 20988 akçedir. 1568 yılında ise Barla’da 3115 kişi yaşamakta olup bunun 245’i gayrimüslimdir. 1568 yılında vakıflara ayrılanlarla beraber şehir hâsılı 28000 akçeye çıkmıştır. Şehir hâsılı 1478’den 1568’e devamlı artış göstermiştir. Şehirden alınan vergilerden anlaşıldığı üzere, Barla, tarımsal üretimin yanında pazar, meyhane, sabunhane, değirmen, balıkçılık gibi sanayi ve ticari faaliyetlerle öne çıkmış bir şehirdir. Barla ve çevresindeki vakıflarla ilgili bilgilere ulaşmak için şehrin vakıf defterlerinden yararlanılmıştır. 1501, 1530 ve 1570–71 yıllarına ait tapu tahrir defterlerinde şehrin vakıfları ayrıntılı olarak verilmiştir. Şehirde 1501 yılında 4, 1530 yılında 6 ve 1570-71 yıllarında ise 20 vakıf mevcuttur. Söz konusu vakıflar; cami, mescid, zaviye, mektep, çeşme, şahıs vakıfları gibi eserlerden müteşekkildir. Buradaki vakıfların gelirleri incelendiğinde ise, şahıs başı alınan vergiler başta olmak üzere, çiftlik ve bağ gelirleri ile hamam ve değirmen hâsıllarının vakıf gelir kalemlerinde ciddi paya sahip olduğu görülmektedir. Vakıfların bir kısmının Hamidoğulları’ndan Osmanlı’ya intikal ettiği tespit edilmiştir. Yine bir vakfın Fatih Sultan Mehmed’in saltanatında ortadan kaldırılarak tımara tahsis edildiği, ardından II. Bayezid döneminde yeniden vakfa dönüştürüldüğü sonucuna ulaşılmıştır. Kısaca bu çalışmada vakıf ile tapu tahrir defterlerine dayanarak kazanın sosyal, ekonomik ve kültürel durumunun ortaya konulması amaçlanmıştır.Keywords : Vakıf, vakıf defterleri, tapu tahrir defterleri, zaviye, Barla, Isparta, Hamidoğulları Beyliği, Hamid Sancağı